5236000875

Piotra Skargi propozycje lektur... 17

Dodać należy, że w 1592 roku ten sam tom ofiarował pisarz matce królewicza w nadziei, iż hagiograficzna księga pomoże Annie Austriaczce nauczyć się mowy poddanych, co uznawał za obowiązek młodej królowej, choć nie krył, że wymaga osiągnięcie tej umiejętności ciężkiej pracy:

Bo nie kilu miesięcy tak trudny język do pojęcia i wymowy, ale dalszego czasu i dłuższego a ustawicznego ćwiczenia potrzebuje.¹³

W dziesięć lat później Żywoty świętych stają się elementarzem „ośmletne-go krolewica”, elementarzem specyficznym, gdyż dzieło to, o wybitnie kon-trreformacyjnej funkcji, miało być pomocne nie tylko w nauce czytania, ale też w zaszczepieniu młodemu czytelnikowi dogmatów katolickiej wiary. Akcentowanie sposobności doskonalenia polszczyzny za pomocą ha-giograficznego zbioru jest zapewne efektem niepokoju Skargi o królewskiego syna, wychowującego się na dworze zdominowanym przez Niemców¹⁴.

Zalecając swe dzieło jako pomoc dydaktyczną w kształceniu „przewdzięcz-nego Władzy sława”, kaznodzieja wzorował się na doświadczeniach europejskich monarchów, stojących wiernie przy papieżu. Zachęcając królewicza do czytania Żywotów świętych podkreślał:

Co uczynisz przykładem dzisiejszego króla hiszpańskiego Filipa trzeciego, który się na żywocie Ignacego Loyole [...] po hiszpańsku pisanym, w czytanie zaprawowa!.¹⁵

Nie jedyny to w tym przypisaniu przykład dynastyczny. Wzorem bowiem św. Ludwika, króla Francji w latach 1226—1270, który w testamencie pozostawił swemu synowi spis wskazań niezbędnych w dobrym sprawowaniu rządów, Skarga zestawia 32 zasady dla Władysława Zygmunta, z których punkt siódmy dotyczy czytania:

7. Sczęśliwe dni pogańscy mędrcy opowiadali: gdyby filozofowie królowali, abo królowie filozofowali.

Dla tegoż takich dobrych dni i sobie i poddanym życząc w mądrości się i umiejętności, i w księgach, i w mądrych ludziach, kochaj, rozumne sprawy ich, powieści i historyje umiej i pamiętaj [...].¹⁶

¹³    Tenże: Dedykacja. W: Tenże: Żywoty świętych..., 1592, k. 2r.

¹⁴    Za zwrócenie uwagi na ten problem dziękuję Pani prof. dr hab. Renardzie Odeczek.

¹⁵    P. Skarga: Dedykacja. W: Tenże: Żywoty świętych..., 1603, k. 2r. ^lfi Tamże, k. 2v—3r.

2 Miody czytelnik.