5399620049

ARTYKUŁY

Tomasz Rusin

Pierwsze polskie przewodniki po Beskidach

Cz. 2: Przewodniki z lat 1851-1914

Analiza rozwoju górskiej literatury przewodnikowej podjęta w pierwszej części artykułu [Rusin 2007, s. 22-26] wskazuje na to, że protoplastami pierwszych polskich przewodników górskich były kolejno „spiski poszukiwaczy skarbów” oraz „opisy podróżnicze”. Wniosek ten tłumaczy po części zjawisko znacznego opóźnienia w wydawaniu literatury tego typu w stosunku do artystyczno-literackiego zainteresowania górami oraz rozwoju turystyki górskiej w Polsce.

Pierwsze drukowane, polskie przewodniki po górach zaczęły ukazywać się w połowie XIX wieku. Jednym z nich była wydana we Wrocławiu w 1850 r. książka Rozalii Saulsonowej „Warmbrunn i okolice jego”, która wprowadzała polskich turystów w krajobraz karkonoski. Przewodniki poprzedzające to dzieło wydawane były w języku niemieckim lub stanowiły tłumaczenia z tego języka. Przykład stanowić mogą wydany w Nysie„Yierzehn Tage in der Central-Karphaten” Carla Lohmeyera oraz „Wody mineralne szląskie i Hrabstwa Glackiego” (Wrocław, 1821 r.) M. K. Boscha w tłumaczeniu Aleksandra Kuszańskiego [Kolbuszewki 1990, s. 10].

Ukształtowaną formę polskiego przewodnika górskiego, obejmującego swym zakresem w znaczącej części Beskidy, była książka Eugeniusza Janoty „Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin” (1860). Inny przykład stanowi wydany dziesięć lat później (1870) „Ilustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic” Walerego Eliasza. Były to opracowania będące wynikiem silnego już w tym okresie zapotrzebowania na, w prawdziwym tego słowa znaczeniu, przewodniki górskie, zawierające ten typ informacji, której brakowało choćby w książce Wincentego Pola „Rzut oka na północne stoki Karpat” (1851), wykorzystywanej w funkcji przewodnika.

Jak zaznacza sam autor „Przewodnika w wycieczkach na Babią Górę nie posiadamy dotąd dokładnego opisu całych Tatr i przyległych dolin (...) we względzie topograficznym, statystycznym i historycznym, a częściowo i mineralogicznym (...)” [Janota 1860, s. 3]. Intencją autora było dokonanie syntetycznego przedstawienia wszystkich tych wiadomości wkomponowanych w szczegółowy opis górskich szlaków. W związku z tym, w przewodniku swoim Janota „(...) bardzo sumiennie

19