5768085934

Planowanie celów kształcenia środowiskowego jako podstawa efektywności dydaktyczno-wychowawczej procesu edukacji

Efektywność działań edukacyjnych mierzona jest stopniem realizacji celów zawartych w planie i programie studiów. Złożony charakter tych działań wymaga realizacji według przyjętych celów działania. Na potrzebę dokładnego wyrażania celów edukacji szkolnej, uświadomienia ich przez nauczycieli i uczniów zwracają uwagę pedagodzy całego świata. Ich znaczenie dla edukacji „jest tak wielkie, że bez nich edukacja skazana jest na klęskę prowadzącą do ruiny samego człowieka"^4S. Nadrzędnym zadaniem nauczyciela w planowaniu działań dydaktyczno-wychowawczych jest stanowienie jasno sformułowanych celów dydaktyczno-wychowawczych, ujętych w kategoriach obserwowałnych zachowań uczniów. Tak ujęte cele edukacyjne stanowią podstawę do optymalizacji procesu dydaktycznego, czyli do „ustalenia takiej struktury dynamicznej, która z dużym prawdopodobieństwem zakłada wysoką efektywność procesu kształcenia w różnych formach aktywności uczniów i wymiarach celów kształcenia"⁴⁴. Świadomość celów kształcenia wyznacza swoistość procedury postępowania _v dydaktyczno-wychowawczego nauczyciela, co w rezultacie decyduje

0    wyniku procesu edukacyjnego.

Na strukturę celów kształcenia składać się winien, według J. Gniteckie-go⁴⁷, wymiar:

-    postulowany (wynikowy) - obejmujący efekty kształcenia, rzeczywisty stan osiągnięć ucznia w zakresie wiedzy, przekonań, aspiracji i dążeń,

-    działaniowy - obejmujący czynniki treściowe, metodyczne, czyli treści, metody, formy, środki dydaktyczne,

-    potencjalny - obejmujący możliwości poznawcze, psychomotoryczne ucznia,

-    funkcjonalny - obejmujący czynniki środowiskowe.

Bazą teoretyczną wszelkich taksonomii celów są fakty teoretyczne

1    prawa, które organizują spostrzeganie, uwagę, pamięć i myślenie człowieka.

⁴⁵    S. Roller, Cele wychowania - tworzenie i odrodzenie, [w:| Bliskie i dalekie cele wychowania, PWN, Warszawa 1987.

⁴⁶    Por. J. Hanisz, Nauczanie początkowe. Program wczesnoszkolnej zintegrowanej edukacji XXI wieku, klasy 1-3, WSiP, Warszawa 1999, s. 4; M. Jakowicka, Wzbogacanie doświadczeń uczniów klas początkowych w kontaktach ze środowiskiem, WSiP, Warszawa 1987.

⁴⁷    J. Gnitecki, Zarys metodologii badań w pedagogice empirycznej, Wyd. WSP, Zielona Góra 1989, s. 32; tenże, Cele kształcenia i koncepcje pomiaru stopnia ich realizacji, „Neodi-dagmata" 1985, nr 17, s. 78.

91