5768085935

Z tego względu, zdaniem G.l Baturiny i U. Bajera, cele powinny być określone w kategoriach wiadomości, umiejętności i nawyków oraz kształtującego się na ich podstawie stosunku uczniów do otaczającej rzeczywistości, społecznie znaczących wartości poznawczych, samodzielności, twórczej działalności⁴®.

Według poznawczej koncepcji człowieka taksonomiczny układ celów obejmować winien zakres poznawczy, emocjonalny i psychomotoryczny, co w programach szkolnych traktowane jest jako cele poznawcze, wychowawcze i kształcące (taksonomia celów dla sfery poznawczej B.S. Blooma odnosi się do wiadomości, rozumienia, zastosowania, analizy, syntezy, oceniania). Taksonomia celów dla sfery kierunkowej (D.R. Krafwohl) odnosi się do odbierania, reagowania, wartościowania, organizowania, nadawania znaczeń. Klasyfikacja rozumowań, według T. Kotarbińskiego, odnosi się do rozumowania dedukcyjnego obejmującego wnioskowanie i dowodzenie oraz do rozumowania redukcyjnego obejmującego sprawdzanie i tłumaczenie. Taksonomia celów dla sfery psychomotorycznej (A.J. Harrow) dotyczy obserwowania, naśladowania, ćwiczenia, przystosowania. Taksonomia celów B. Niemierki obejmuje umiejętność wyrażającą się w stosowaniu wiadomości w sytuacjach problemowych oraz wiadomości jako rozumienie lub zapamiętywanie⁴⁹.

Pierwszym krokiem w formułowaniu przez nauczyciela celów kształcenia środowiskowego ucznia klas początkowych jest określenie oczekiwanych czy pożądanych efektów zaplanowanych działań. Zapis celów kształcenia zawarty jest w podstawach programowych w postaci celów ogólnych odnoszących się do danego etapu edukacji i celów pośrednich dotyczących danego przedmiotu edukacji. Zadaniem edukacyjnym nauczyciela jest przekształcenie postaci ogólnej celu i nadanie mu kształtu sprecyzowanego, uszczegółowionego, konkretnego.

Idea koncepcji humanistycznej w odniesieniu do formułowania celów ogólnych procesu edukacyjnego wyraża się w traktowaniu ich jako celów ogólnorozwojowych, gdzie określone wiadomości i umiejętności potrzebne są do kształtowania kompetencji jednostki zgodnych z jej potrzebami i za-

⁴⁸    G.l. Baturina, U. Bajer, Celi i kriterii effiektiwnosti obuczenija, „Sowietskaja Piedago-gika" 1975, nr 1; G.l. Baturina, T.l. Szamowa, Celi obrazowanija kak osnowa zwiazi sodzier-żanija i mietodow obuczenija, „Sowietskaja Piedagogika" 1985, nr 2, za: K. Denek, Projektowanie celów edukacji systematycznej w szkole podstawowej, „Toruńskie Studia Dydaktyczne" 1997, t. 11.

⁴⁹    Zob. Przyroda. Badania, język..., s. 25-29.

92