5783291627

Daniel Maciejak: Kryzys gospodarczy w Rosji w latach 1991-96 157

metalurgia -11 -13 %, chemia -8 -10 %, o 10 -12 % zmalały inwestycje w gałęziach rynkowych)¹⁶. Inwestycyjny regres nastąpił na tle wcześniej już obserwowanej (począwszy od 1988 roku) tendencji zmniejszania się zapasów w budownictwie i doprowadził do krytycznej sytuacji reprodukcję bazy materialnej rosyjskiej gospodarki.

Wynikiem tego wszystkiego na rynku konsumpcyjnym nastąpił gwałtowny wzrost cen w 1991 roku i mimo „miękkiego” indeksowania dochodów (kwietniowa reforma cen) poziom życia ludności uległ obniżeniu (50 % ludności Rosji znalazło się poniżej minimum socjalnego)¹⁷.

Dodatkowo mimo reformy cen, ze względu na zacofanie bazy surowcowej, polepszenie relacji finansowych nie pociągnęło za sobą odpowiednich zmian we wzroście produkcji. Odwrotnie - produkcja zaczęła spadać i zmniejszały się dochody budżetu (w części dochodów z podatku obrotowego). Równolegle w gałęziach paliwowo-energetycznych, czarnej metalurgii, żelaza i stali oraz w rolnictwie (czyli tam, gdzie dominowały jeszcze ceny regulowane), a także w przemyśle maszynowym (odczuwającym ograniczenie popytu) wzrost cen nie był wyższy niż 1,7-2,2 %¹⁸. Wzrost kosztów i konieczność indeksowania funduszu płac w warunkach zaostrzonej polityki budżetowej doprowadziło do pojawienia się w tych gałęziach deficytu środków finansowych dodatkowo wpływających na spadek produkcji.

Jeżeli w 1991 roku głównymi przyczynami spadku produkcji były ograniczenia środków, to w 1992 roku na pierwszy plan wysuwają się czynniki finansowe. Styczniowa liberalizacja cen i skok cen na nośniki energii (5,5-krotnie) spowodowały zmiany w dynamice procesów kryzysowych. Gwałtowne ograniczenie popytu doprowadziło do przyspieszenia spadku produkcji około 5 razy (z 0,8-1 % średniomiesięcznie w 1991 roku do 5 % w styczniu 1992 roku)¹⁹. Rozpoczął się nowy łańcuch inflacji kosztowej wzmacniany inflacyjnymi oczekiwaniami producentów i monopolistyczną pozycją wielu z nich.

3. Kalendarium wydarzeń gospodarczych w Rosji w latach 1991-1996²⁰

3.1. Rok 1991

Styczeń

•    Rząd wprowadza podwyżkę cen detalicznych o 45 %.

•    Rząd częściowo skonfiskował oszczędności w bankach powyżej 1000 rubli. Miało to na celu ograniczenie sumy oszczędności, które mogłyby napędzić

¹⁶    Ibidem, s.35-36.

¹⁷    Longinov V.P., Ekonomićeskie..., op.cit. s.155.

¹⁸    Menśikov S., Ekonomika Rossii: praktićeskie i teoretićeskie voprosy perechoda k rynku, Meżdunarodnyje Otnośenija, Moskva 1996, s.88.

¹⁹    Aslund Anders, Rossija: rożdenie rynoćnoj ekonomiki, Moskwa 1996, s.55.

²⁰    Źródło: Polityka, nr 2736-4557 z lat 1991-1996.