5895614034

HISTORYCZNE KSIĘGOZBIORY CIESZYNA 271

powstały w 1. 1900-1939 uznać należy za szczególnie ważny i wartościowy, przede wszystkim dlatego że opracowania naukowe z tego okresu opierają się na dokumentach i źródłach dziś już nie istniejących. Regres w badaniach nad śląskimi bibliotekami nastąpił wraz z wybuchem II wojny światowej, a pogłębił się jeszcze w latach pięćdziesiątych pod wpływem sytuacji politycznej. W opinii prelegenta nowe możliwości i perspektywy na tym polu otworzyły się ponownie przed kilkoma laty. W swoim wystąpieniu A. Świerk dokonał szczegółowego przeglądu piśmiennictwa niemieckiego na przestrzeni epok. Oprócz materiałów już opublikowanych omówił też dokumenty ściśle związane tematycznie z problematyką śląską, a będące jeszcze w przygotowaniu. Wskazał ponadto na niemieckie instytucje naukowe i ośrodki badawcze szczególnie zainteresowane sprawami i problemami badawczymi Śląska. Scharakteryzował także wybrane przedsięwzięcia realizowane we współpracy polsko-niemieckiej o charakterze ogólnym wprawdzie, lecz przyczyniającym się do opracowania zasobów bibliotecznych. Jednym z takich przedsięwzięć jest opracowywanie od 1992 r. przy Uniwersytecie w Munster (w Westfalii) inwentarza zbiorów historycznych w bibliotekach niemieckich oraz zbiorów z pogranicza niemieckiego w krajach ościennych pt. „Handbuch der historischen Bestande in Deutschland”.

Osiągnięcia nauki czeskiej zanalizował PhDr. Jaromir Linda (Praga). Z wygłoszonego referatu wynikała jednoznaczna ocena świadcząca o bardzo niskim, wręcz katastrofalnym stopniu opracowania informacji o dawnych zbiorach regionalnych. Najbogatsza jest wiedza o bibliotekach państwowych. Najlepiej znanymi rękopisami są na przykład rękopisy zamkowych i pałacowych bibliotek na Morawach i Śląsku. Najmniej prac naukowych i edycji źródłowych doczekały się natomiast biblioteki instytucji kościelnych — klasztornych, dziekańskich. Na tak niski poziom znajomości ogółu zagadnień wpływa z pewnością zawężenie współczesnych badań zwykle do obszaru dzisiejszego czeskiego Śląska oraz fragmentaryczność informacji o literaturze, wynikająca z trudności pokonania barier językowych w zapoznawaniu się z obcojęzyczną produkcją wydawniczą, Jaromir Linda postulował rozszerzenie badań bibliotekoznawczych nad historycznymi księgozbiorami o kontekst literaturoznawczy oraz rezygnację w pracy nad konkretną jednostką biblioteczną ze szczegółowego opisu znaków drukarskich na rzecz wnikliwej rejestracji znaków indywidualnych (np. notatek rękopiśmiennych), stanowiących doskonałe źródło do badań nad dziejami książki i bibliotek.

Ostatnim referatem wygłoszonym w pierwszym dniu konferencji był odczyt K. Szelonga, dotyczący stanu badań nad księgozbiorami historycznymi z terenu Śląska Cieszyńskiego. W swoim wystąpieniu K. Szelong dokonał krytycznej analizy polskiej, czeskiej i niemieckiej literatury o cieszyńskich zbiorach bibliotecznych. Wskazał na pokaźne braki badawcze, jednostronność, jak również ogromną fragmentaryczność piśmiennictwa, co przyczynia się do tego, że nie stanowi ono wystarczającej podstawy do szerszych dociekań nad dziejami kultury i nauki na Śląsku Cieszyńskim. Krzysztof Szelong zaproponował także plan działać zmierzających do kompletnego opracowania omawianych zbiorów obejmujący: przygotowanie odpowiedniego zaplecza dokumentacyjnego, ułatwiającego wybór właściwych kierunków badań i zwiększającego dostępność potrzebnych źródeł; opracowanie pełnej bibliografii publikacji odnoszących się do historycznych księgozbiorów Śląska Cieszyńskiego; prowadzenie badań archiwalnych w celu opracowania katalogu źródeł rękopiśmiennych przydatnych w analizowaniu zabytkowych zespołów bibliotecznych; analizę zbiorów rękopiśmiennych wchodzących w skład wszystkich kolekcji (różnego pochodzenia) z terenu Śląska Cieszyńskiego, a przede wszystkim — tworzenie kartotek prowenien-cyjnych dla tych księgozbiorów.

Przedmiot obrad drugiego dnia sesji stanowiła analiza znaczenia cieszyńskich księgozbiorów historycznych dla polskiej, niemieckiej, czeskiej i śląskiej kultury piśmienniczej oraz perspektyw badań i publikacji w tej dziedzinie. Na 7 planowanych wystąpień zabrakło tylko referatu nieobecnego na konferencji dra Ryszarda Gładkiewicza (Wrocław).

Jako pierwsza rozprawę B. Bieńkowskiej (Warszawa) odczytała w zastępstwie mgr Hanna Łaskarzewska (Warszawa). Zasadniczy zrąb referatu stanowiło omówienie cieszyńskich księgozbiorów pod względem doboru dzieł i struktury zbiorów. Autorka rozróżniła następujące typy zgromadzonej literatury: Biblia; dzieła antyczne; pisma ojców i doktorów Kościoła, sławnych teologów i reformatorów religijnych; dzieła innych znanych autorów nowożytnych; ogólne