5895614126

BIBLIOTEKA ELEKTRONICZNA 209

pokaże czas. Wydaje się, że będzie to trudne, choćby ze względu na koszty tworzenia, utrzymywania i eksploatacji systemów komputerowych, coraz wyższe na całym świecie, nie tylko u nas. Już teraz podejmuje się próby obniżenia kosztów eksploatacji tych systemów, np. przez zastosowanie techniki kompresji danych, co umożliwia tworzenie obszernych zbiorów tekstowych przy ograniczeniu przestrzeni na dyskach¹², jak również przez eliminację lub znaczne ograniczenie liczby pośredników: dystrybutorów, detalistów i personelu bibliotek. Opracowuje się metody obliczania kosztów usług biblioteki cyfrowej. Model programu uwzględniający koszty pośrednie i bezpośrednie, takie jak zakup publikacji elektronicznych i koszt dostępu do nich, wynagrodzenie personelu obsługującego źródła elektroniczne, koszt sprzętu i transmisji danych omawia szczegółowo R. M. Hayes¹³.

Wielu autorów podkreśla trudną sytuację bibliotek w okresie transformacji, ponieważ muszą pogodzić one zarządzanie posiadanymi zbiorami wydawnictw drukowanych z wymogami międzynarodowych systemów komputerowych wymuszających elektroniczne przetwarzanie i udostępnianie informacji o tych zbiorach¹⁴. Jednak chcąc korzystać z dobrodziejstw ogólnoświatowego dostępu do dokumentów, nie da się uniknąć wysiłków związanych z komputeryzacją.

Wśród powodów, dla których społeczność międzynarodowa dąży do stworzenia Światowej Biblioteki Cyfrowej wymienia się zapotrzebowanie na informację powszechnie dostępną i aktualną, możliwość prezentacji przed szeroką publicznością własnych osiągnięć naukowych oraz bezpośredniej ich konfrontacji, a także możliwość współpracy międzynarodowej i śledzenia na bieżąco rozwoju wiedzy.

Przewiduje się, że mimo pojawiających się zastrzeżeń co do ujemnych skutków powszechnej dygitalizacji zbiorów tendencja w kierunku ich tworzenia utrzyma się. Jako uzasadnienie przytacza się następujące powody: koszty przechowywania dokumentów cyfrowych są niższe, usługi elektroniczne łatwiej dostępne (np. nie trzeba się ruszać z domu, biura, stanowiska pracy), szybsze, bardziej użyteczne (w sensie dotarcia do właściwej informacji), chętniej wykorzystywane (zwłaszcza przez ludzi mających doświadczenie w pracy z komputerem), wyniki poszukiwań — dzięki rozlicznym możliwościom zawężania kryteriów — bardziej relewantne. Biblioteki cyfrowe umożliwiają bezpośredni kontakt autora z czytelnikiem. Przewiduje się po rozwinięciu technologii telefonicznej możliwość bezpośredniego (głosowego) dialogu z autorem. Ocenia się, że dygitalizacja jest bardzo ekonomicznym rozwiązaniem zabezpieczenia zbiorów archiwalnych, zwłaszcza fotografii, unikatowych ulotek itp.

A jakie są argumenty przeciwników nowych technologii? Na pierwsze miejsce wysuwa się obawa o zanik rynku publikacji drukowanych, a co za tym idzie, upadek wielu firm wydawniczych i dystrybutorskich. Zwolennicy nowych

¹² The MG retrieval system. Compressing for spacc and spced. “Communication of the ACM" 1995 Vol. 38 no. 4 s. 41-41.

¹⁵ Cost of electronic reference resources and LCM. The Library Costing Model. "Journal of the American Societyfor Information Science" 1996 Vol. 47 no. 3 a. 228-234.

¹⁴ C Stcclc: The digital library: dos, donts and developments. "Electronic Library" 1995 Vol. 13 no. 5 s. 435-437.