5768085842

okazji do zastosowania operacji umysłowych zbliżających ich myślenie do przebiegu procesu myślowego naukowca, badacza. W pytaniu stawianym podczas zajęć dydaktycznych chodzi o to, by uwzględniać możliwości intelektualne dziecka, ale jednocześnie dbać o aktywizowanie i rozwijanie jego sfery umysłowej. Prawidłowe stawianie pytań jest bowiem jednym z istotnych czynników stymulujących rozwój dziecka i źródłem efektywnego nauczania. Zdaniem H. Hamer⁷⁴, efektywne nauczanie ma miejsce wówczas, gdy następuje wzrost lub utrzymuje się na wysokim poziomie chęć (czyli motywacja) do nauki, zarówno pod kierunkiem nauczyciela, jak i samodzielnej, oraz wzrastają kompetencje uczniów.

Z grupy metod podających szczególną rolę w edukacji środowiskowej spełnia praca z książką - metoda wykorzystująca słowo drukowane jako źródło wiedzy. Książka jako szeroko rozumiane źródło wiedzy środowiskowej (podręcznik uczniowski, lektura przyrodnicza, atlas geograficzny, album, zbiór fotografii przyrodniczych czy innych, baśń, legenda, opowiadanie historyczne itp.) może być wykorzystywana przez nauczyciela do zdobywania nowych wiadomości, jak i do utrwalania już znanych, a także do kontroli wiedzy ucznia, samooceny, motywacji do pracy, rozwijania różnych zainteresowań przyrodniczych, umiejętności zdobywania wiedzy,* umiejętności retorycznych. Stosowana jest praktycznie we wszystkich momentach edukacyjnych zajęć dydaktycznych. Można wykorzystać treść podręcznika do głośnego czytania tekstu przez nauczyciela; do czytania statarycznego przez wskazanego ucznia, przerywanego objaśnieniami nauczyciela; do wyodrębniania najważniejszych myśli; do poznania określonych faktów; do układania dyspozycji; do analizowania treści fotografii, wykresów, tabel statystycznych, map, rysunków; do posługiwania się słownikami pojęć przyrodniczych; do graficznego prezentowania przez uczniów niektórych treści zawartych w podręczniku; do wypełniania zadań, poleceń tam zamieszczonych; do pamięciowego przyswajania treści podręcznikowych; do samodzielnej pracy ucznia z podręcznikiem wg pytań i poleceń sformułowanych przez nauczyciela lub autora podręcznika.

W eksponowaniu wartości poznawczo-emocjonalnych rzeczywistości społeczno-przyrodniczej nauczyciel winien wykorzystać metody waloryzacyjne (eksponujące). Metody te stosowane są w celu stwarzania okoliczności do emocjonalnego przeżywania przyrody czy zjawisk społecznych⁷⁵. Środowisko jest zarówno obiektem aktywności impresyjnej, jak i aktywności ekspresyjnej dziecka.

⁷⁴    H. Hamer, Klucz do efektywnego nauczania, WĘDA, Warszawa 1994.

⁷⁵    Zob. D. Coleman, Inteligencja emocjonalna.

113