Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
Ergonomia i ochrona pracy - Projektowanie
PROJEKT  ETAP 2.
Ocena uciążliwości wysiłku fizycznego metodą chronometrażowo-
tabelaryczną wg Lehmanna.
1. Wstęp
Do oceny uciążliwości wysiłku fizycznego metodą szacunkowo-tabelaryczną wg
Lehmanna brane są pod uwagę następujące składniki:
a) wydatek energetyczny [kJ/8h], wyrażający pracę mechaniczną (wysiłek dynamiczny)
wykonaną podczas czynności roboczych,
b) wysiłek statyczny, związany ze stałym napięciem mięśni podczas pracy w wymuszonej
pozycji ciała,
c) powtarzalność ruchów, określającą uciążliwość pracy wywołaną jednostronnym
obciążeniem układu mięśniowego w wyniku wykonywania jednostajnych, monotonnych
ruchów roboczych (np. na taśmie montażowej).
Sposób posługiwania się metodą jest następujący:
a) opracować tabelę  fotografia dnia roboczego wg wzoru podanego w tabeli A na str. 6,
b) obliczyć wielkość wydatku energetycznego z tabel 1 i 2,
c) ocenić kolejne składniki uciążliwości w skali punktowej wg tabel 4-6,
d) podsumować oceny punktowe wg tabeli 3., w pisac je do tabeli B na str. 6.
e) odczytać łączną uciążliwość danej pracy fizycznej z tabeli 6
Wydatek energetyczny metodą Lehmanna można oszacować dla prac średnio ciężkich
i ciężkich z dokładnością rzędu 10%, co jest wystarczające dla potrzeb przemysłowych.
Uwagi do posługiwania się metodą Lehmanna:
a) dopuszczalne są niewielkie interpolacje wartości z tabel,
b) przerwy w pracy winny być wliczone, z uwzględnieniem jedynie pozycji ciała, w jakiej
pracownik te przerwy spędza,
c) dokładność szacowania wydatku energetycznego spada, gdy okresy pracy przedzielone są
długimi przerwami.
2. Fotografia dnia roboczego
Przed przystąpieniem do oceny należy sporządzić zestawienie wszystkich czynności
roboczych wykonywanych przez pracownika w ciągu 8 godz. zmiany roboczej. Zestawienie
takie zwane jest fotografią dnia roboczego (tab.8.).
Oznaczenia do tab.8.:
t - czas trwania danej czynności roboczej [min],
wa - wydatek energetyczny z uwagi na pozycję tułowia [kJ/min],
1
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
wb - wydatek energetyczny z uwagi na pracę kończyn [kJ/min],
wc - wydatek energetyczny na daną czynność roboczą [kJ], obliczony jako
wc = (wa+wb)* t
Wartości wa i wb do wzoru odczytujemy z tab.1. i tab.2.
Wielkość całkowitego wydatku energetycznego we [kJ/8h] obliczamy sumując
wydatki energetyczne wc dla wszystkich czynności w ciągu 8-godzinnej zmiany roboczej.
Obliczona wielkość wydatku energetycznego powinna mieścić się w zakresie:
do 3500 kJ/8h - dla prac lekkich,
od 3500 do 6500 kJ/8h - dla prac średnio ciężkich,
od 6500 do 10000 kJ/8h - dla prac ciężkich.
Dla osób o przeciętnej sile fizycznej za granicę dopuszczalną wydatku przyjmuje się
ok. 8400 kJ/8h dla mężczyzn, ok. 7100 kJ/8h dla kobiet, natomiast za zakres optymalny dla
obu płci 3300-6500 kJ/8h.
Tab. 1. Wydatek energetyczny wa z uwagi na pozycję tułowia.
Pozycja ciała wa [kJ/min]
Siedząca 1,2
Klęcząca 2,1
Stojąca 2,5
Stojąca pochylona 4,2
Chodzenie 7,2-14,8
Chodzenie bez obciążenia po pochyłości 10o 3,5/metr wzniesienia
Tab. 2. Wydatek energetyczny wb z uwagi na pracę kończyn.
Rodzaj pracy wb [kJ/min]
Prace palców dłoni i przedramienia lekka 1,2 - 2,5
średnia 2,5 - 3,8
ciężka 3,8 - 5,2
Prace jednego ramienia lekka 3,0 - 5,0
średnia 5,0 - 7,2
ciężka 7,2 - 9,3
Prace obu ramion lekka 6,3 - 8,4
średnia 8,4 -10,5
ciężka 10,5-12,6
Praca całego ciała lekka 10,5-16,8
średnia 16,8-25,1
ciężka 25,1-35,6
b.ciężka 35,6-48,2
2
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
3. Ocena punktowa uciążliwości
Po obliczeniu wielkości wydatku energetycznego kolejne składniki wysiłku fizycznego
należy oszacować w skali punktowej:
Tab. 3. Ocena łączna uciążliwości.
Składnik wysiłku Ocena
punktowa słowna
Wydatek energetyczny ................. kJ/8h z tab.4.
Obciążenia statyczne z tab.5.
Powtarzalność ruchów z tab.6.
Ł ........pkt. Wysiłek...................
(ocena słowna z Tab.7.)
Tab. 4. Ocena wydatku energetycznego przy pracy fizycznej.
Wydatek Ocena wydatku energetycznego
energetyczny
[kJ/8h]
słowna punktowa
do 1260 bardzo mały 0
1260 - 3350 mały 1 - 25
3350 - 6300 średni 25 - 50
6300 - 8400 duży 51 - 75
ponad 8400 bardzo duży 76 - 100
3
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
Tab. 5. Ocena stopnia obciążenia statycznego.
Ocena stopnia Pozycja ciała przy pracy Przykłady
obciążenia statycznego
słownie punkty
1-10 siedząca niewymuszona większość prac biurowych
stojąca niewymuszona z
mały 11-20 możliwością okresowej ślusarz, stolarz
1-30 zmiany na siedzącą
21-30 siedząca lub stojąca na nadzór techniczny,
przemian z chodzeniem bibliotekarz
31-40 siedząca wymuszona, pisanie na maszynie,
niepochylona bądz
obsługa pras
nieznacznie pochylona mechanicznych
41-50 stojąca niewymuszona, bez obsługa niektórych
średni możliwości okresowej obrabiarek, malowanie,
31-60 zmiany pozycji na siedzącą lakierowanie, praca
ekspedienta
51-60 stojąca wymuszona, motorniczy, suwnicowy
niepochylona z możliwością
okresowej zmiany pozycji
na siedzącą
61-70 siedząca, wymuszona, szwaczka,
bardzo pochylona zegarmistrz
duży 71-80 stojąca wymuszona, piaskowanie, obsługa
61-90 niepochylona bez niektórych obrabiarek
możliwości okresowej
zmiany pozycji na siedzącą
81-90 stojąca wymuszona, górnictwo, obróbka drewna
pochylona, niezależnie od
możliwości zmieniania
pozycji
bardzo 91-100 klęcząca, w przysiadzie i formowanie ręczne,
duży inne nienaturalne pozycje górnictwo, posadzki,
91-100 ślusarz samochodowy
4
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
Tab. 6. Ocena stopnia uciążliwości pracy fizycznej wskutek powtarzalności
ruchów.
Liczba powtórzeń ruchów
stereotypowych na zmianę roboczą Stopień uciążliwości
Wywierana siła
do 100 N ponad 100 N słownie w punktach
do 800 do 300 mały 1 - 30
800-1600 300 - 800 średni 31 - 60
ponad 1600 ponad 800 duży 61 - 100
Tab. 7. Ocena sumaryczna obciążenia pracą fizyczną w skali punktowej.
Ocena wysiłku
Ogólna W punktach
Bardzo lekki 1 - 30
Lekki 31 - 70
Średni 71 - 120
Ciężki 121 - 190
Bardzo ciężki 191 - 300
4. Analiza składników uciążliwości wysiłku fizycznego
Po zakończeniu obliczeń należy określić:
a) który ze składników obciążenia pracą fizyczną najbardziej przyczynia się do jej
uciążliwości,
b) wskazać, które czynności robocze są najbardziej energochłonne i uciążliwe.
Należy zaproponować metody pracy i usprawnienia techniczno-organizacyjne zmierzające
do:
a) zmniejszenia wydatku energetycznego,
b) ogólnego zmniejszenia uciążliwości pracy fizycznej na badanym stanowisku.
LITERATURA:
1. A.Hansen. Ergonomiczna analiza uciążliwości pracy. Wyd. ZW. W-wa 1977.
2. Praca zbiorowa. Medycyna Pracy. PZWL W-wa 1985.
3. J.V.G. Durnin, R.Passmore. Energetyka pracy i wypoczynku. PWN, W-wa 1969.
4. G.Lehmann. Praktyczna fizjologia pracy. PWT, W-wa 1960.
5
Politechnika Gdańska, Wydział Zarządzania i Ekonomii
Zakład Ergonomii i Eksploatacji Systemów Technicznych
WZÓR OPRACOWANIA
Skład grupy:
Imię, nazwisko
Wydział, rok, grupa
Badanie uciążliwości wysiłku fizycznego metodą Lehmanna.
1. Nazwa stanowiska pracy:....................................................................................
2. Fotografia dnia roboczego
A
Pracownik: mężczyzna / kobieta t wa wb wc
L.p. Czynność [min] [kJ/min] [kJ/min] [kJ]
1. Przygotowanie stanowiska roboczego 15
2. ...........................................................
3. ...........................................................
... ...........................................................
SUMA:
Wydatek energetyczny We=
3. Ocena punktowa składników wysiłku fizycznego (z tabel 3-5):
B Składnik wysiłku OCENA
Punktowa Słowna
Wydatek energetyczny ................kJ/8h
Obciążenie statyczne
Powtarzalność ruchów
Ocena łączna: " ........................ punktów
�!
Ocena słowna z tab. 7: wysiłek: ..........................
4. Analiza składników uciążliwości wysiłku fizycznego:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
5. Propozycje zmian techniczno-organizacyjnych na stanowisku pracy
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
6