6075429871

Z zagadnień resocjalizacji nieletnich 19

Kodeks karny z 1 września 1932 r. uregulował stopień i rodzaj odpowiedzialności nieletnich wobec prawa karnego. Według tych przepisów nie podlegał karze³¹:

•    nieletni, który przed ukończeniem 13. roku życia popełnił czyn zabroniony pod groźbą kary;

•    nieletni, który po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem 17 lat, popełnił czyn taki bez rozeznania, tj. nieosiągnąwszy rozwoju umysłowego i moralnego w takim stopniu, by mógł rozpoznać znaczenie czynu i kierować swym postępowaniem.

Ponadto, nieletniego, który popełnił z rozeznaniem czyn zabroniony pod groźbą kary, po ukończeniu 13 lat, a przed ukończeniem 17 lat, sąd mógł skazać na umieszczenie w zakładzie poprawczym. Sąd wobec nieletniego mógł także orzec środki wychowawcze, jeżeli ze względu na okoliczności czynu, charakter nieletniego albo warunki jego życia i otoczenia, umieszczenie w zakładzie poprawczym nie było wymagane. Kodeks ten obowiązywał do 1969 r.

Specjalne kompetencje uprawniające do zajmowania się sprawami nieletnich miała policja kobieca, która powstała w 1925 r. W ramach działalności prowadziła ona akcje zapobiegawcze i opiekuńcze nad dziećmi zaniedbanymi moralnie. Od roku 1935 kompetencje policji kobiecej w zakresie zwalczania przestępczości nieletnich zostały znacznie rozszerzone i obejmowały wszystkie czynności prewencyjne oraz śledcze dotyczące nieletnich³².

W roku 1936 przy Ministerstwie Sprawiedliwości powstała Centrala Badań Psychologicznych, która działała pod kierunkiem wybitnego psychologa Stefana Baleya. Zajmowała się ona między innymi badaniem nieletnich przestępców skazanych już na pobyt w zakładzie poprawczym lub wychowawczym przez sądy stolicy i okolic, poważniejszymi wypadkami przestępstw na terenie całego kraju oraz badaniem wychowanków wyjątkowo trudnych do prowadzenia, dla których rygor zwykłego zakładu poprawczego okazał się nieodpowiedni³³.

Przed wybuchem II wojny światowej w Polsce czynnych było 40 placówek wychowawczych dla nieletnich, tj. zakładów i szkół specjalnych; 15 zakładów było przeznaczonych wyłącznie dla nieletnich przestępców, w tym 3 zakłady wychowawcze oraz 12 poprawczych³⁴. W tym czasie placówki resocjalizacyjne dla nieletnich były pod nadzorem Ministerstwa Sprawiedliwości. Wybuch II wojny światowej przerwał działalność tych placówek. Zaraz po zakończeniu działań zbrojnych nieletni skazani musieli odbywać karę wraz z dorosłymi. Pod koniec 1946 r. placówki zostały oddane pod nadzór Ministerstwa

³¹    Dz.U. z 1932 r. nr 60, poz. 571.

³²    M. K a 1 i n o w s k i, J. P e ł k a, Zarys dziejów resocjalizacji..., s. 198.

³³    E.J. Dukaczewski, Rys historyczny rozwoju opieki..., s. 203-204.

³⁴    M. K a 1 i n o w s k i, J. P e ł k a, Zarys dziejów resocjalizacji..., s. 221.