628033610

98

WALENTIN A. SZANDRA

jest przyczyna, że dziennikarstwo należy do rzędu tych działań produkcyjno-twórczych, które są w największym stopniu „upolitycznione”, „ideologizo-wane”, w których pozycje polityczne, polityczne ukierunkowanie — decydują o wymaganiach w stosunku do treści wszystkich konkretnych zadań poznawczych, odzwierciedlających i oddziałujących.

Jeśli spróbujemy „nałożyć” wywody K. Dunckera na twórczość dziennikarską, można zauważyć, jak słuszne jest to, iż nierozerwalnie wiąże on stymulowanie procesu twórczego z istnieniem konkretnego celu, a treść tego procesu rozpatruje jako fazy realizacji, osiągnięcia konkretnego celu lub określonego, aktualnego zadania. Dany komponent twórczego myślenia w zestawieniu ze swoistością twórczości dziennikarskiej wyznacza kierunek pogłębionego badania wiary w cel, momentów motywacyjnych w tym typie twórczości, co stanowi niezwykle ważne zadanie naukowo-praktyczne.

W aspekcie motywacyjnym ważną orientację określa się „jako nastawienie jednostki w stosunku do tych czy innych wartości materialnej i duchowej kultury społeczeństwa... Jest to ten komponent struktury jednostki, który uzewnętrznia pewną oś świadomości..., z punktu widzenia której decydują się liczne problemy życiowe”¹⁴.

Badanie psychologii twórczości dziennikarskiej we wspomnianym aspekcie oznacza poznawanie i naukową systematyzację całego zespołu układów charakterystycznych dla ludzi tego zawodu, niezbędnych umiejętności, nawyków związanych ze współczesnymi, powszednimi zadaniami, z obiektywnymi potrzebami rozwijającej się rzeczywistości społecznej, z realnie istniejącymi ich osobistymi wymaganiami.

W procesie powstawania każdego tekstu dziennikarskiego charakterystyczna jest również faza przekonstruowania materiału wyjściowego, uszeregowania go w określonej hierarchii ważności, „wyodrębnienie zasadniczego”, stworzenie nowej syntezy. Uchwycenie istotnych racjonalnych momentów danych stadiów dynamiki procesu twórczego w dziennikarstwie wymaga koniecznie dalszych badań w aspektach gnozeologicznym, wartościowo-ideologicznym i społeczno-psychologicznym.

Charakterystyczną i specyficzną cechą twórczości dziennikarskiej jest to, że każda jej faza — czy będzie to pomysł, czy opracowanie pomysłu bądź okres końcowego kształtowania tekstu — wszystkie one wymagają od autora specjalnych cech psychospołecznych. Nawet w procesie zwykłego codziennego obserwowania rzeczywistości społecznej autentycznie twórczy dziennikarz powinien mieć — jak to się mówi — własne spojrzenie na świat, filtrowane przez pryzmat swojej świadomości klasowej, podstawowych zainteresowań i zamówień (zainteresowań) czytelników, zasady komunizmu i funkcji prasy partyjnej. Cenne dane orientacyjne umożliwiające rozwój zasadniczych atrybutów umiejętności dziennikarskich daje psychologia.

„Ludzie twórczy — pisze M. S. Bernstein — mają ostrzejszy wzrok, czujniejszy słuch, wyczulony węch. Widzą wszystko to, co widzą inni ludzie, ale widzą i to, co niedostrzegalne dla innych, a — co najważniejsze — widzą często rzeczy ogólnie znane po swojemu, inaczej, a tym samym pokazują innym nowe obiekty obserwacji lub nowe aspekty już znanych obiektów. Inaczej mówiąc, wzbogacają życie ludzi i pogłębiają poznanie tego życia”¹⁵.

¹⁴ A. G. Zdrawomyslow, W. A. Jadów: Otnoszenije k trudu 1 cennostnyje orien-tacyi licznosti. W zbiorze: Socyołogija w SSSR. T. 2, 1965, s. 199.

^w M. S. Bernstein: Psichołogija naucznogo tworczestwa, s. 164.