6307877564

240 Błażej Sajduk

i dużym wpływie na rzeczywistość (high-prób ability, high-impact events; w skrócie HPHIs). Zalicza się do niej na przykład śmierć na zawał serca. Natomiast do zdarzeń o małym prawdopodobieństwie i dużym wpływie {Iow-próbability, high-impact events\ w skrócie LPHIs) można zaliczyć na przykład śmierć z powodów związanych z prowadzeniem działań wojennych przez rząd USA³⁵.

By zdarzenie mogło zostać zaklasyfikowane jako strategiczna niespodzianka {strategie surprise) czy w terminologii Fergusona LPHIs, musi spełniać trzy kryteria: po pierwsze, być ważne dla organizacji lub kraju; po drugie, naruszać konwencjonalną wiedzę o świecie, w związku z czym trudno przekonać innych, że tego typu zdarzenie jest w ogóle możliwe, oraz trudno wyobrazić sobie, jak należy na nie zareagować³⁶. Pomimo sformułowanego powyżej zastrzeżenia o ograniczonych możliwościach zastosowania procedury falsyfikacji w trakcie tworzenia prognoz, warto przywołać opinię Jamesa A. Dewara z RAND Corporation, współtwórcy Raportu Narodowej Rady Wywiadu, który próbuje opisać kontury przyszłości w 2020 roku³⁷. Jego zdaniem metoda scenariuszowa powinna uwzględniać również scenariusze budowane w oparciu

0    zdarzenia o charakterze wild cards³⁸. Celem takiego postępowania nie jest odgadywanie konkretnych zdarzeń o niskim prawdopodobieństwie i dużym wpływie, lecz pogłębienie krytycznego oglądu przygotowanych scenariuszy. Zwrócenie uwagi na tego rodzaju zdarzenia ma umożliwić stworzenie listy wskaźników, których zajście może uprawdopodobnić nieziszczenie się zakładanego scenariusza.

W powyższym kontekście należy przywołać początek lat 90., który zszokował środowisko naukowców zajmujących się badaniem relacji międzynarodowych. Zdarzeniami zmieniającymi niemal wszystko było załamanie się ZSRR³⁹ i pierwsza wojna w Zatoce Perskiej. Obu tych zdarzeń nie przewidywał żaden z paradygmatów obowiązujących w stosunkach międzynarodowych⁴⁰. Znakomita cześć ówczesnego dorobku

kuyama, Baltimore 2007, s. 147-150.

³⁵    Ferguson wskazuje również na paradoks - konstrukcja ludzkiej psychiki oraz świat mediów skłaniają do przeceniania ostatniej grupy, pomimo że ma ona mniejsze prawdopodobieństwo zaistnienia. Tym samym uwaga decydentów i środki często nie są lokowane w sposób optymalny.

³⁶    P. Schwartz, D. Randall, Ahead of the Curve: Anticipating Strategie Surprise, [w:] ibidem, s. 94, 95-97. Na marginesie warto odnotować, że Shell w latach 80. nie próbował przewidzieć konkretnej ceny za baryłkę ropy. Zamiast tego postanowiono przygotować scenariusze dla krajów posiadających duże, ale ówcześnie ze względów politycznych niedostępne złoża ropy — wybrano Meksyk i ZSRR. Przeprowadzone na ten temat badania uzmysłowiły kierownikowi projektu, Peterowi Schwartzowi, że Związek Radziecki może niebawem upaść. Dzięki temu scenariuszowi firma zyskała przewagę nad konkurencją

1    zanim uczyniła to konkurencja, zainteresowała się tym obszarem.

³⁷    Mapping the Global Futurę, http://www.foia.cia.gov/2020/2020.pdflpobrano: 5.09.2010].

³⁸    JA. Dewar, The Importance of “Wild Card” Scenarios, http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/cia/ nic2020/dewar_nov6.pdf [pobrano: 5.09.2010].

³⁹    Interesującego podsumowania konsekwencji końca zimnej wojny dla zmiany, jaka miała miejsce w teorii stosunków międzynarodowych, a zwłaszcza dla miejsca namysłu o przyszłości, dokonał Ken Booth. Zob. idem, Dare not to Know: Intemańonal Relations Iheory versus the Futurę, [w:] K. Booth, S. Smith, International Relations Iheory Today, Oxford 1995, s. 331-336.

⁴⁰    Zob. T. Łoś-Nowak, Funkcja predykatywna nauki o stosunkach międzynarodowych. Wyzwania i zagrożenia, „Stosunki Międzynarodowe” 1993, nr 1-4(5), s. 147-155.