672580759

»2 Panegiryk — Paralelizm intonacyjny

niki; S. Pi(«ń: Z Komborni w świat.

Panegiiryk. Utwór pochlebczy, zwykle przesadny, pisany u> intencji zjednania sobie osoby możnej. Szczególnie rozpowszechniony w okresie upadku literatury polskiej w XVII i XVIII w. Np. S. Trembecki: Wiersz na przyjęcie Stanisława Augusta Króla Polskiego. Wielkiego Książęcia Litewskiego w domu JW JMCI Pawła Popiela Kasztelana Sandomierskiego, Kawalera Orderów Polskich.

Pantun. Forma utworu lirycznego pochodząca z poezji malajskiej. Występują w niej dwa paralelne tematy, a niektóre wersy jednej zwrotki powtarzają się w zmienionym porządku w zwrotce następnej. Np.:

Ścielą się liście pożółkło z posępnym

[szelestem...

Wiatr je porywa szyderczy, podrzu-

[ca i targa —

Jesień wkuło mnie i wszędzie, gdzie tyl-

Iko ja jestem, W' piersi mej żal zapóźniony i smu-

[tek, i skarga.

Wiatr je porywa szyderczy, podrzuca

[i targa,

W pląs je taneczny porywa szalonym

[odmętem —

W piersi mej żal zapóźniony i smu-

[tek, i skarga,

Myśli wirują w mej ołowie jak w kole

[zaklętem.

(F. Fale liski: Ścielą się liście pożół-

I kle...).

Parabaza. 1. W komedii staroat-tyckiej przemówienie koryfeusza, zwykle wstawka o charakterze satyryczno-politycznym. 2. Rodzaj apelu; bezpośrednie zwrócenie się autora do czytelników. Np. R Berwiński:    Parabaza do

Don Juana poznańskiego.

Parabola zob. Przypowieść.

Paradoks. Błyskotliwie sformułowana myśl, zawierająca jakąś sprzeczność z ogólnie panującym poglądem (np. Mowa służy do ukrywania myśli).

Parafonia. Rodzaj kakofonii polegający na takim zestawieniu wyrazów, że może to powodować dwuznaczność wypowiedzenia (gra słów). Umyślnie stosuje się ją w żartach, kalamburach; jeśli zdarza się przypadkiem, jest błędem stylu (np. na bal-konie nie chodzą).

Por. Amfibolia. Gra słów. Kalambur.

Parafraza. Przeróbka i szersze rozwinięcie myśli zawartych w jakimś utworze. Np. F. Dmochowski w Sztuce rymotwór-czej parafrazował szereg myśli zaczerpniętych z dzieła N. Boi-leau-Despreaux pt. L’Art poelique; L. Staff: Parafraza.

Paralela. Przeprowadzenie porównania, pokazanie analogii, podobieństw.

Paralelizm. Zjawisko równoległości, odpowiedniości, analogii. Podobieństwo układów słownych, motywów, cząstek kompozycyjnych, treściowych itp. (służy zwłaszcza kompozycji w liryce).

Por. Powtórzenie.

Paralelizm intonacyjny. Powtarzanie się odpowiedników o podobnej linii intonacyjnej (np. szeregu zdań pytajnych, zdań o podobnym szyku przestawnym itp.).

Np.:

Czyli łąki nietknięte tak gwarzą,

Czyli kwiaty wycięte się skarżą, — Czyli łąki i łany się kłonią,

('żyli wiatru przygięte pogonią.