672580760

83

Paralelizm leksykalny — Paramythia

Czy to lasów stoki się chwieją,

Czy tak wieńce jodłowe wonieją... Czy to lasy sosnowe się kłonią,

Czyli wiatru przygięte pogonią.

(S. Wyspiański: Pogrzeb Kazimierza

[Wielkiego).

Paralelizm leksykalny. Powtarzanie się tych samych wyrazów: bezpośrednio po sobie, przedzielonych innymi albo w stałych, analogicznych miejscach układu (zdań, wersów, strof — m. in. ana-fora, epifora, refren). Np.:

Białe są owce, jako śnieg, co w górach

[leży,

Białe, jak piana, która na falach śnieży; Białe, jak nieb obłoki, które powiew

[przędzie,

Białe, jak nieskalane, przegibne łabędzie ; Białe, jak lilie polne, kielichy czystości, Białe, jako dziewicza szata niewinności; Białe, jak mąka, z której chleb człowiek

[wypieka,

Białe, jak ciepłe krople żywiącego mleka.

(L. Staff: Pochwala pasterstwa).

Paralelizm semantyczny zob. Paralelizm tematyczny.

Paralelizm składniowy (synta-ktyczny). Układ zdań o podobnej budowie gramatycznej, podkreślonej jeszcze często anaforą lub epiforą, albo konstrukcja o analogicznych zdaniach podrzędnych. Z paralelizmem składniowym łączy się paralelizm intonacyjny.

Np.:

Wieczór jest taki spóźniony,

Wicher jest taki zmęczony,

Usiadł na progu i płacze:

—    »Ach, to życie moje sobacze!«

Ciemność jest taka bezdenna,

Pora jest taka jesienna,

Deszcz dzwoni na jedną nutę...

—    "Ach, skrzypeczki moje zepsute!...«

Pora jest taka spóźniona,

Piosenka jest taka znużona,

Tłucze się w męce o ścianę,

— Ach te struny, struny zerwane!... (K. Iłłakowiczówna: Wieczór).

Paralelizm stroficzny. Kompozycyjny układ podobnych budową strof, połączony z równoległym rozkładem motywów, cało-stek treściowych. Np.:

Dalekaś mi, daleka,

Jak radość szczęścia cicha...

Serce me czeka,

Usycha...

Lecz bliskaś ty mi, bliska,

Jak żałość niezgłębiona...

Serce się ściska I kona...

(L. Staff: Dalekaś mi...).

Paralelizm syntaktyczny zob. Paralelizm składniowy.

Paralelizm tematyczny (semantyczny). Podobieństwo tematu w szeregu układów słownych(np.nagromadzenie porównań lub przenośni odniesionych do tego samego przedmiotu, częste w pieśniach ludowych, równoległe przedstawianie na przemian motywów opisowych przyrody i stanów uczuciowych itp.). Np. w dwu przytoczonych urywkach:

I wiosna przyjdzie, i kwiat rozwinie,

A z moich oczu nigdy nie zginie Bezbrzeżne białe pole...

I lato przyjdzie, i kłos zadzwoni,

A w moich oczach wciąż, jak na dłoni. Bezbrzeżne białe pole...

I życie przejdzie, i śmierć zamroczy, Ale ja w trumnie otworzę oczy W bezbrzeżne białe pole...

I przyjdzie północ, i z grobu wstanę, I zwrócę kroki me zadumane W bezbrzeżne białe pole...

(M. Konopnicka: Wizja).

Oj daleko za Dunajem wyrosła wierzbina, Oj daleko za Dunajem płakała dziewczyna.

Rozpuściła długie liście wierzba po

[strumieniu,

Rozpuściła długie włosy dziewka po

[ramieniu.

(T. Lenartowicz: Sierota).

Paralipsa zob. Opuszczenie.

Paramythia. Rodzaj przypowieści o celu dydaktycznym, tendencji