672580906

20 Deklamacja — Dialog dydaktyczny

C. Baudelaire’a (1868). Potem przedstawicielem tego kierunku we Francji był P. V e r 1 a i n e, de-kadentami nazywali się poeci sym-boliści ok. r 1880; w czasopiśmie »Decadent« w r. 1887 ukazał się rodzaj manifestu Szkoła dekaden-tów. Dekadentyzm miał być reakcją przeciw naturalizmowi. W literaturze polskiej przejawił się w okresie Młodej Polski, reprezentowany przez poetów skupionych wokół czasopisma »Ży-cie«, w którym w r. 1898 i 1899 S. Przybyszewski opublikował manifesty zawierające założenia estetyczne kierunku, wyznającego zasadę »sztuka dla sztuki«, ideologiczny sceptycyzm i pesymizm, skłonności mistyczne, a w zakresie środków artystycznych uprzywilejowanie symbolizmu.

Deklamacja zob. Recytacja.

Dekresccnt (Versus decrescen-tes). Utwór, w którym każdy następny wers jest o jedną sylabę krótszy od poprzedniego. Np.:

Więdną i trauiki, i zioła,

Tuiarz się przyrodą mieni,

Jej skroń obleka pleśń I nieskończona W przestrzeni Kona.

(J. N. J a ś k o ni s k i: Początek zimy). Por. Krescent.

Dcminutiva zob. Zdrobnienia.

Deprecatio zob. Błaganie.

Descriptio zob. Opisanie.

Desygńat. Przedmiot odpowiadający danej nazwie.

Deus ex machina. Rozwiązanie węzła dramatycznego w tragedii starożytnej przez nieoczekiwane pojawienie się bóstwa (sprowadzanego na scenę za pomocą specjalnego urządzenia). Dziś wyrażeniem Deus ex machina określa się wszelkie nieuzasadnione i nagłe przełomy w rozwoju akcji.

Dewiza. Godło, hasło, zwięźle wyrażona zasada postępowania, przekonanie.

Diafora. Rodzaj powtórzenia retorycznego, które ma na celu wzmocnienie znaczenia i spotęgowanie wrażenia. Np.:

Ze już po nas nie będzie żadnych,

[żadnych łez.

(A. Słonimski: Czarna wiosna).

Dialektyzm. Zapożyczenie z gwar używanych przez grupy etniczne w obrębie tego samego narodu (np. z gwary góralskiej: smrek, ceper, wirek itp.).

Dialog. Szereg wypowiedzi w postaci mowy niezależnej dwu lub więcej osób, których repliki następują kolejno i wiążą się z sobą. Genetycznie wywodzi się z rozmowy w życiu. Forma po-dawcza w literaturze, charakterystyczna zwłaszcza dla dramatu.

Dialog charakterystyczny. Rodzaj dialogu, którego celem jest charakterystyka postaci i ukazanie ich wzajemnych stosunków.

Dialog dramatyczny. Dialog posuwający akcję, w którym wypowiedzi postaci przejawiających swe zamiary mają znaczenie czynów. Może mieć charakter tragiczny albo komiczny.

Dialog dydaktyczny. Dialog, w którym rozwinięta zostaje jakaś