7097420315

WSTĘP

W limnologii fizycznej jedną z najczęściej podejmowanych problematyk jest termika jezior. Wyniki pomiarów temperatury wykonywanych sporadycznie, systematycznie, czy też jej ciągła rejestracja służą do interpretacji wielu zjawisk zachodzących w masie wodnej jeziora, między innymi do obliczeń zasobów ciepła, stabilności masy wodnej, określania miksji, wydzielania termicznych pór roku w jeziorze itp. Temperatura wody, jej przestrzenna i czasowa zmienność jest jednym z elementów służącym do wydzielenia mas wodnych w jeziorze.

Złożoność problemu, głównie jeśli chodzi o jeziora płytkie, to znaczy takie, w których nie występuje stała sezonowa stratyfikacja termiczna, a woda jeziora — np. w okresie lata — jest kilkakrotnie mieszana przez wiatr do dna, skłoniła autora do podjęcia tej tematyki. Brak jest w zasadzie w takim jeziorze stratyfikacji termicznej z epilimnionem, meta-limnionem i hypolimnionem. Najczęściej stwierdza się tylko epilimnion, sporadycznie epilimnion i metalimnion. Wydzielenie termicznych pór roku we wspomnianym jeziorze wymaga osobnego omówienia, tym bardziej że należy brać pod uwagę roczny cykl biologicznego życia w jeziorze, będący m. in. odzwierciedleniem warunków termicznych masy wodnej.

Ogromna większość jezior na terenie Polski znajduje się w stadium daleko posuniętego zaniku (K. Kalinowska 1961), objawiającego się nie tylko zmniejszeniem powierzchni, ale i tym, że misy jeziorne wypełnione są warstwą organogenicznych osadów dennych.

Należy sądzić, że oddziaływanie osadów dennych na niektóre składowe bilansu cieplnego jeziora zależy w znacznej mierze od rozmieszczenia osadów wewnątrz misy jeziornej. Istotnym zagadnieniem jest określenie w obrębie osadów warstwy czynnej cieplnie. Pomiędzy wodą a osadami dennymi nie ma w zasadzie wyraźnej granicy. Przechodzą one stopniowo z półpłynnej substancji w zwięzły plastyczny materiał. W większości badanych jezior w powierzchniowej warstwie wyróżnić można półpłynną warstwę pelogenu. Jej miąższość charakteryzuje się dużą zmiennością nie tylko w poszczególnych jeziorach, ale i w jednym i tym samym zbiorniku. Znajomość tego zjawiska jest ważna dla wymiany ciepła między masą wodną i „dnem”, gdyż pelogen stanowi