7186604137

polskim. Boy przejął ten punkt widzenia, rozrzucony po różnych »rocznicowych« artykułach, zebrał w całość i tchnął weń życie”⁵⁴. Ponadto Boy lubił ludzi, „żywych ludzi” i cenił wagę rewolty obyczajowej. Rewolty, która kruszyła status quo konserwatystów, autokratyzm klerykałów, stwarzała warunki sprzyjające zainteresowaniu życiem erotycznym, zezwalała na anarchizującą, młodzieńczą błazenadę i z zaciekawieniem akceptowała postawę indywidualizmu. (I tu zataczamy koło, bo okazuje się, że kreując legendę Młodej Polski — Żeleński promuje te wartości, które znajdziemy w publicystyce pisarza z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych). Zadziwiające jest, jak udawało się Boyowi stworzyć mit, choć wyraźnie drażniła go blaga i pozerstwo cyganerii artystycznej, młodopolskich specjalistów od artystycznych wtajemniczeń. Okazuje się wszakże, iż przemilczanie kontrowersji politycznych i artystycznych przełomu wieku, eksponowanie autorskiej pozycji prześmiewczego racjonalisty, która powinna dezintegrować mit, ostatecznie mu nie szkodzi; strategia przyjaznej aprobaty i z przymrużeniem oka traktowania historii sprzed lat, która jest częścią biografii pisarza, przezwycięża wszelkie aporie pamięci, tym bardziej aporie rzeczywistości.

„Jego epoka heroiczna” — tytuł ironiczny, ale trudno oczekiwać w Beniaminku Irzykowskiego pochlebnych opinii o wspomnieniach rozpisanych w tomie Znasz li ten kraj?... Zatem nie mitotwórstwo, lecz „autobrązownictwo”, nie życie Młodej Polski, lecz zbałamucona „nieszkodliwa cukierkowa rewolucja balonikowa”. Nie potrafił Irzykowski dostrzec ciepła wspominania, odsłaniał błahość przedstawiania rzekomych tajemnic i łatwiznę konstruowania legendy. A przecież to ciepło jest faktem. Wypominał Boyowi i szyderstwem kłuł go za kult faktu i zachwalanie użyteczności kosztem kłótni/sporów o fikcje („W Krakowie była przerażająca niedokrwistość faktu” — przypomni Irzykowski słowa Boya), ale — i tu nieznośny weredyk zagubił wątek — konstruowana legenda staje się faktem społecznym, obnażanie zaś łatwego obnażania może też być intelektualnym „ułatwieniem”, na pograniczu awantury o fikcję i faktu medialnego.

W inscenizowanej parodii nekrologu imaginowany Boy przemawia do pozostającego w zaświatach Przybyszewskiego:

⁵⁴ Ibidem, s. 169. O tym, kio i jak stworzył legendę Przybyszewskiego, pisze A.Z. Makowiecki w: Trzy legendy literackie. Przybyszewski. Witkacy. Gałczyński Warszawa 1980.

9 — Późne... 129