7186604162

nowskie systematyzacje budziły niejednokrotnie uśmiechy pobłażliwości, ale aż osiem (różniących się między sobą) wydań jego krytyczno- i historycznoliterackiej syntezy, w tym trzech w dwudziestoleciu — kształtowało wizerunek epoki, język opisu, „podpowiadało” hierarchie. Także wówczas, gdy były obiektem krytyki.

Pod tytułem Współczesna literatura polska (z wypisami) publikuje w 1923 roku podręcznik historii literatury Marian Szyjkow-ski. Ale pojęcie owej współczesności odnosi do literatury pozytywizmu i Młodej Polski, twórczość powojenna, nazwana przez niego „chwilą bieżącą” zajmuje mu kilkanaście stron (rozdział poświęcony poezji Młodej Polski tytułuje: Na przełomie, być może przypadkowo nawiązując do książki Stura, być może polemicznie). Historyk literatury z wysokości swego akademickiego urzędu gromi: „Młodociani poeci stwierdzają ostro i radykalnie przeżycie się dotychczasowych wartości, z młodym zapałem uderzają w ich podstawy — na ich miejsce jednak nie budują nowego programu, zastępują go bujną, ale jałową frazeologią”¹'²⁹ (jako przykład przywołany został Herostrates Lechonia). Co więcej, wedle Szyjkowskiego pozytywne projekty literackie młodych nie wykraczają „poza ramy dawnego »Życia« i »Chimery«, czy to gdy redakcja podkreśla kult Piękna, czy gdy domaga się »szczerości na sztandarze artystycznych poczynam”¹³⁰. A w ostatnim zdaniu historyk literatury uzna, że wszelakie dążenia, programy i aktywność młodych, „wspólność punktu wyjścia” określone są przez „przeżycie się haseł Młodej Polski”¹³¹ [rozstrzelenie druku — M. Szyjkowski],

Podobnie ex cathedra wypowiada się na ostatnich stronicach Dziejów narodowej literatury polskiej Aleksander Bruckner: notuje z melancholią prawdopodobnie: „Powoli wyczerpała się siła podniet, jakich dostarczała Młoda Polska: śmierć sprzątała nielitości-wie jednych: drudzy zaczynali się powtarzać albo przerzucać na pole mniej odpowiednie dla ich zdolności”¹³². Młodzieży literackiej patetycznie zaleca: „Obyż ona [owa młodzież — J.J.] włożyła w nie [w literaturę — J.J.] tyle ognia i poświęcenia, co dawniej: oby przyczyniła się walnie do rzucenia trwałych pomostów dla

¹²⁹    M. Szyjkowski:    Współczesna literatura polska (z wypisami). Poznań

1923, s. 601.

¹³⁰    Ibidem, s. 601—602.

¹³¹    Ibidem, s. 609.

¹³²    A. Bruckner:    Dzieje narodowej literatury polskiej. Warszawa 1924,

s. 162.

155