94 (105)

RELIGIE CZARNEJ AFRYKI ©WydawnictwoWAM. Kraków 2005

SYSTEMY RELIGIJNE LUDÓW ZBIERACZO-LOWIECKICII

ale wszystko - do ostatniego, najgłębiej schowanego ziarnka piasku. Mężczyźni nazywają Las Ojcem, kobiety Matką, zwracają się do niego jako do przyjaciela lub kochanka. Las jest wszystkim, daje nie tylko pożywienie i schronienie, jest źródłem najgłębszych przeżyć i uczuć. Jest wszystkim i jednocześnie źródłem wszystkiego - dlatego nie można go utożsamiać z niczym konkretnym*'¹¹.

Badający Pigmejów Bambuti Schcbesta wskazywał na osobowy charakter Torę. Po 20 latach badania Golina Tumbulla skorygowały to stwierdzenie: „to las jest czymś więcej niż tylko środowiskiem Mbuti. Jest czymś żywym i świadomym, zarówno naturalnym, jak i ponadnatural-nym, czymś co uzależnia, zmusza do poważania, zaufania, posłuszeństwa i oddania mu się”¹². Problem osobowego charakteru Torę jako Władcy Zwierzyny i Lasu jest więc narzucony przez europejskie kategorie myślenia. W zależności od rodzaju praktyk i odnoszenia się do sacrum Torę może być lasem, całym jego zwierzostanem albo osobą, niebiańskim mieszkańcem - „duszą” Księżyca z mitologii, podziemnym władcą zmarłych, samymi duchami zmarłych przodków lodu tęczą, kameleonem, szympansem, słoniem bądź lampartem. Istotą traktowania sacrum w Afryce (lub bardziej generalnie w społecznościach tradycyjnych) jest pojęcie siły, mocy, a nic bytu. Z Torę związana jest „siła witalna” megbe, nazywana też elima, pepo_y keti_y boru. Siła ta, obecna " Z. Sokolcwicz. Mitologia Czarnej Afryki. Warszawa 1986, s. 48.

¹² C.M. Turnbull, Wayward Senants: The Two Worlds of the Ąfrican Pygmies, London 1966. s. 18.