7292100152

górotworu, wskaźnik GEO) (Bukowska, Wróbel 2007; Bukowska i in. 2010). Należy podkreślić, że w opracowanych w ostatnich latach w GIG, wskaźnikowych metodach oceny skłonności górotworu do tąpań, zostały uwzględnione właściwości geomechaniczne środowiska skalnego, energetyczny aspekt zjawiska tąpnięcia oraz struktura górotworu wraz ze stanem występujących w nim powierzchni nieciągłości. Pozostałe wskaźniki dotyczą wyłącznie oceny skłonności do tąpań badanej skały.

4.7.1. Okres dynamicznego rozpadu węgla

Wskaźnik nazwany okresem dynamicznego rozpadu [ODR] określa się doświadczalnie w próbie jednoosiowego ściskania z prędkością odkształcenia 1 mm/s, wyrażoną przemieszczeniem tłoka maszyny wytrzymałościowej (Kidy-biński, Smółka 1988). Jest różnicą czasu między momentem początku rozpadu próbki Ckr= Rc a momentem osiągnięcia wartości naprężenia resztkowego o_r (rys. 4.107). Na podstawie wartości wskaźnika, arbitralnie przyjęto przedziały jego zmienności i ustalono trzy grupy skłonności węgla do tąpań w GZW (rys. 4.108).

Rys. 4.107. Interpretacja wyznaczania wskaźnika ODR oraz Wor. e(Q - odkształcenie, a - naprężenie. R_c - wytrzymałość na jednoosiowe ściskanie. Asp - energia odkształcenia sprężystego. Wi - energia pokrytycznego niszczenia

ODR > 300 ms		50 < ODR < 300 ms		ODR < 50 ms
• węgiel nieskłonny		• węgiel słabo skłonny		• węgiel silnie skłonny
do tapań	1	do tapań	1	do tąpań

Rys. 4.108. Klasyfikacja skłonności do tapań węgli GZW według wskaźnika ODR

4.7.2. Wskaźnik osłabienia tąpnięcia

Wskaźnik osłabienia tąpnięcia Wot (Krzysztoń 1989) zależy od wartości energii potrzebnej na statyczne zniszczenie próbki, odwzorowane w części pokrytycznej charakterystyki naprężeniowo-odkształceniowej. Im większy jest

163