7293648280

wej wodzie tęczę ognistą...”¹⁸. Ową „tęczę blasków” - jak pisze Słowacki - zwracając się do boskiego adresata, „Anieli twoi w niebie rozpostarli”. Odpowiedź Przybosia na te wersy zawarta została w sceptycznym znaku zapytania, poprzedzonym nazwaniem i wyliczeniem malarskich fenomenów natury. „Patrzenie dzisiejsze - komentuje ten fragment Edward Balcerzan - jest, wedle Przybosia, odarte z wiary w »malarstwo« anielskie, inscenizowane przez Boga dla człowieka”¹⁹. Ponowienie „przygody wzrokowej” Słowackiego o zachodzie słońca staje się tropieniem źródeł jego ima-ginacji, natomiast ich kwestionowanie prowokująco zwraca się juź w kierunku jakiegoś „nadadresata”²⁰.

Podobnie poszerzający się zakres sensu Ty lirycznego jest - jak się wydaje - uchwytny w trakcie odczytywania jednego z najbardziej znanych wierszy Juliana Przybosia Imię czyli odpowiednie rzeczy słowo (Więcej o manifest, 1962):

Wymówiłem - i od razu jedziesz byłym kołem znikąd dokąd? komu?

zasypanym cieniom? wspólnym rowom? rozpadłym w gruz domom?

Inna ścieżka miga niklem na polanie.

Widmo wiatru grzebie w pyle laską białą.

¹⁸    J. Słowacki: Hymn. W: Idem: Dzieła. T. 1: Liryki i inne wiersze. Oprać. J. Krzyżanowski. Wrocław 1949, s. 77-78.

¹⁹    E. Balcerzan: Poezja polska w latach 1939-1965. Cz. 2: Ideologie artystyczne. Warszawa 1988, s. 187.

²⁰    Określenie M. Bachtina: Autor i bohater..., s. 436: „Jednakże oprócz tego adresata (drugiego) - pisze Bachtin - [autor - D.P.] zakłada też - mniej lub bardziej świadomie - istnienie wyższego nadadresata (trzeciego), licząc na to, że jego współodpowiadające rozumienie, które nada utworowi pełną sprawiedliwość, nastąpi w nieokreślonej metafizycznej dali, bądź też w odległym czasie historycznym. (...) Taki adresat, wraz ze swą idealnie wierną percepcją-odpowiedzią w różnych epokach, w warunkach różnorako odczuwanego świata, uzyskuje odmienne konkretyzacje ideologiczne (bóg, absolutna prawda, sąd bezstronnego sumienia ludzkiego, naród, wyrok historii, nauka, itp.)”.

122