7349812454

420 ARTYKUŁY

wynikające z braku komfortu w bibliotece (comfort with the library), 4) bariery wynikające z braku wiedzy o bibliotece (knowledge of the library) oraz (z punktu widzenia tematyki tego artykułu najbardziej istotne), 5) bariery mechaniczne (mechanicalbarriers).

W Polsce problematyką library anxiety zaczęto zajmować się w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku (Walczak, 1989), jednak szerzej zakrojone projekty badawcze w tym zakresie zrealizowano dopiero po 2000 r. W 2001 r. badaniami objęto studentów I roku Wydziału Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, natomiast w 2003 r. studentów I roku Wydziału Wiertnictwa Nafty i Gazu AGH w Krakowie (Swigoń, 2004, s. 3-9). W obu tych przypadkach z założenia nie brano pod uwagę zmiennej, jaką jest wiek, ponieważ w grupie respondentów znaleźli się wyłącznie studenci jednego roku studiów. Najszersze badania w Polsce przeprowadziła w połowie lat 2000. M. Swigoń. Ich rezultaty opublikowane zostały w 2006 r. (Swigoń 2006, s. 123-206). Objęto nimi już nie tylko studentów, lecz także pracowników naukowych. W tej sytuacji można było ustalić korelacje zachodzące pomiędzy barierami w dostępie do informacji a wiekiem badanych.

Na świecie badania tego typu prowadzono w różnych krajach. Podobnie jak w Polsce dotyczyły one głównie użytkowników bibliotek akademickich (najczęściej studentów). W kilku przypadkach pojawiła się także zmienna, jaką stanowi wiek (Onwuegbuzie i in., 2004). Badano również zachowania konkretnych grup zawodowych (np. lekarzy; Wilson, 1997) oraz dzieci (Large i Beheshti, 2000; Large i in., 2006).

SPOŁECZNE DETERMINANTY AUTOMATYZACJI BIBLIOTEK

Obecna dyskusja nad metodyką opisu biblioteki oparta jest na biegunowym schemacie: pierwsze stanowisko wyraźnie obstaje przy bibliotece jako organizmie społecznym, w którym tradycyjnie człowiek (użytkownik) jest osią procesów bibliotecznych i indywidualnym potrzebom użytkowników procesy te muszą odpowiadać; drugie stanowisko wyznacza technologia, gdzie nie indywidualne potrzeby użytkowników, lecz możliwości automatyzacji pracy bibliotek i osiągana tą drogą efektywność decydują o kierunkach ich rozwoju. („Systemy informacyjne i metody wyszukiwania informacji projektuje się i buduje. Także modernizuje i modyfikuje. Potem użytkuje. Można również nimi zarządzać. [... ] Zatem z tego punktu widzenia nauka o informacji jest dyscypliną o charakterze praktycznym, stosowanym czy inaczej mówiąc - inżynierskim” (Górny, 2004, s. 41). Z pozoru mogłoby się wydawać, że wymienione stanowiska są koherentne i nie zachodzi pomiędzy nimi żaden konflikt. Wprowadzamy do biblioteki urządzenie techniczne po to, by lepiej obsługiwać czytelników. Otóż dzieje się tak najczęściej tylko intencjonalnie i to zwykle w początkowych fazach informatyzacji.

W rzeczywistości automatyzacja wielu bibliotek polega na standaryzowaniu procedur, które nie biorą pod uwagę indywidualnych możliwości per-cepcyjnych użytkowników. Dotyczy to zarówno sfery mentalnej, jak i technicznej sprawności posługiwania się platformami udostępniania. Jeśli istnieje jakiś korpus informacji na nośniku elektronicznym, to coraz częściej udostępnia się go wyłącznie na tym nośniku, rezygnując jednocześnie z analogowych form udostępniania. Podobnie udostępnia się metadane etc. Cóż dzieje się zatem z biblioteką - przechodzi z fazy udostępniania książek, poprzez fazę