7368841164

Etyka w służbie publicznej

ciągle na początku drogi tworzenia rzetelnego państwa i efektywnego systemu społecznego ochrony przed patologiami.

2. Strategie antykorupcyjne w Unii Europejskiej

Większość strategii antykorupcyjnych zakłada, że urzędnicy są z natury podatni na korupcję. W pierwszej strategii, restrykcyjnej, wykorzystywane są bodźce negatywne - np. obawa przed przyłapaniem - które mają na celu podniesienie kosztów, aby przewyższały one ewentualne korzyści i w ten sposób czyniły zachowania korupcyjne nieopłacalnymi. Kolejną strategią jest strategia „uczciwości publicznej”, odwołująca się do zachęt pozytywnych, takich jak etos urzędniczy, rzetelność w pracy, samodzielność w podejmowaniu decyzji.

Reformy administracji publicznej w państwach Unii Europejskiej wpływają na zachowania etyczne urzędników. Zwiększenie samodzielności pracowników, decentralizacja odpowiedzialności i ich mobilność między sektorami zwiększyły ryzyko zachowań nieetycznych. Jednocześnie należy zwrócić uwagę na fakt, że doświadczenia państw, które wprowadziły reformy, wskazują, iż źródła zachowań korupcyjnych zależą od takich czynników, jak motywacja, sposobność i możliwość. W sytuacji promowania wartości rynkowych i stosowania kontraktów na usługi publiczne na zasadach handlowych pojawia się sposobność do zachowań nieetycznych. W przypadku braku pewności urzędnika co do własnej przyszłości rośnie motywacja do zachowań korupcyjnych. Jeżeli występuje kryzys, to wówczas ta kalkulacja korzyści i kosztów zmienia się niekorzystnie dla państwa, ponieważ owa motywacja urzędników w sytuacji zagrożenia rośnie. Możliwość korupcji pojawia się w sytuacji braku mechanizmów kontrolnych.

W państwach Unii Europejskiej stosowane są różne formy promowania zachowań etycznych, od podejścia określonego w literaturze przedmiotu mianem „dziesięciu przykazań” do „kodeksu justyniańskiego”. W pierwszym wypadku ów model dziesięciu przykazań to ograniczona liczba zasad. W drugim - jest to rozbudowany kodeks etyczny. Większość państw członkowskich Unii Europejskiej stosuje to drugie rozwiązanie, choć ich strategie etyczne różnią się od siebie¹.

Z punktu widzenia podejścia prawnego możemy wyróżnić trzy modele: opierający się na zakazach, na działaniach prewencyjnych oraz na wartościach. W Niemczech występuje model legalistyczny, opierający się na zakazach, który cechuje się rozwiniętymi kodeksami etycznymi i którego

1

Zob. D. Bossaert, Ch. Demmke, Main Challenges in the Field oj Ethics and ihe Integńty in the EU Member States, dz. cyt., s. 125.