7334803392

Zarządzanie przez wartości w administracji publicznej 19

czane do kilku kategorii. Na przykład podejmuje pracę nie tylko w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb (biologicznych, bezpieczeństwa), ale też dlatego, że umożliwia mu ona zaspokojenie potrzeby przynależności do określonej grupy i samorealizacji itp. Co więcej, niepowodzenie w zaspakajaniu potrzeb wyższego rzędu, wywołując stres i frustrację, mogą go zepchnąć w kierunku potrzeb niższego rzędu.

Abstrahując od zasady hierarchizacji potrzeb, a nawet wyróżnionych ich rodzajów, nietrudno zauważyć, że ustalenia teorii treści koncentrują się na I fazie motywacji. Nie dają odpowiedzi na pytania: Co aktywuje gotowość jednych ludzi do działania, a innych nie? Co sprawia, że człowiek wybiera taki, a nie inny sposób działania (rodzaj zachowania) w celu zaspokojenia swej potrzeby? Dlaczego ten sam rezultat zachowania jednym ludziom przynosi zadowolenie, satysfakcję a innym nie?

Próbę odpowiedzi na te pytania podejmują teorie procesu. Na ogól zalicza się do nich teorie wzmocnień, poznawcze, ustalania celów, sprawiedliwości i oczekiwań. Teoria wzmocnień zakłada, że prawdopodobieństwo powtórzenia zachowań, które zostały nagrodzone, jest większe niż tych, które pociągają za sobą karę. Między wzmocnieniem, zachowaniem i jego rezultatem występuje sprzężenie zwrotne. Jeśli w ślad za określonym zachowaniem następuje nagroda, np. premia dla pracownika, to mamy do czynienia ze wzmacnianiem pozytywnym. Jeśli zaś jego następstwem będzie kara, to mamy wówczas do czynienia ze wzmacnianiem negatywnym. Nie utrwala ono zachowań pożądanych, lecz prowadzi jedynie do uzyskania niezbędnego minimum zachowań. Wzmacnianie może skłaniać do unikania przykrych konsekwencji zachowań nieapro-bowanych bądź ich eliminacji, jeśli nie będą one uznawane przez motywującego - np. kierownika instytucji publicznej. Negatywne wzmacnianie jest słabsze i mniej efektywne niż pozytywne. Często wywołuje skutki uboczne, takie jak negatywne odczucia pracownika wobec przełożonego, frustrację, a nawet ukrywanie zachowań pociągających za sobą kąty. np. fałszowanie sprawozdawczości itd. Z tych powodów rekomendowane jest wzmacnianie pozytywne.

Poza teoriami treści, które skupione są na potrzebach, inne teorie zajmujące się problematyką motywacji to teorie procesu (poznawcze). Opisują one, w jaki sposób działania ludzkie związane z zaspokajaniem potrzeb mogą być uruchamiane, ukierunkowywane, wzmacniane, wygaszane. Teorie te umożliwiają lepsze zrozumienie tego, w jaki sposób pracownicy podejmują decyzje. Do tej kategorii teorii zaliczamy m.in.: teorię oczekiwań V.H. Yrooma, teorię