7648594419

Wstęp

Rozważania dotyczące genezy, rozwoju i recepcji filozofii takich myślicieli, jak Immanuel Kant i Georg Wilhelm Friedrich Hegel, nawet jeśli ujmują tylko określony jej fragment, powinny zostać opatrzone co najmniej kilkoma uwagami, gdyż w przeciwnym wypadku nie będą niczym innym, jak tylko próbą powielenia tego, co już niejednokrotnie wcześniej w doskonalszej formie o nich napisano. U podstaw niniejszych rozważań musi tym samym lec przekonanie, że wciąż na nowo i niemalże za każdym razem należy rewidować własne rozumienie filozofii Kanta i Hegla, a to znaczy, że trzeba ich koncepcje filozoficzne rozważać w sposób ewolucyjny, wyznaczając wciąż kolejne perspektywy postrzegania zawartych tam problemów. Tego typu możliwość otwierają przed nami przede wszystkim dyskusje, które toczą się wokół Kantowskiej i Heglowskiej filozofii od jej początku aż po dzień dzisiejszy. W literaturze przedmiotu, a zwłaszcza w polskich badaniach nad Kantem i Heglem, problem powstawania, kolejnych etapów ewolucji oraz recepcji tych, jakże udanych, prób filozofowania podejmowano dotąd niemal zawsze jedynie w ściśle wyznaczonych kontekstach¹. Naj-

1

Polskie badania nad filozofią Kanta i Hegla ujawniają wspomnianą „kontekstowość" chyba najwyraźniej. Nie jest to jednak ich wada, lecz zaleta. Świadczą o tym najlepiej prace znakomitych polskich badaczy myśli Kanta, a zwłaszcza Hegla. Zob. K. Bal: Hegel o epoce i filozofii Odrodzenia. Przyczynek do interpretacji poglądów ideowo-społecz-nych Hegla. W: „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Filozoficzne”. T. 9. Wrocław 1971, s. 3—29; Idem: Rozum i histońa. Historiozofia Hegla wobec Oświecenia. Wrocław—W ar szawa 1973; Idem: Rozwój filozoficznych poglądów Hegla i jego wpływ na treść i charakter pojęcia Oświecenie. W: „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Filozoficzne”. T. 6. Wrocław 1970, s. 63—117; Z. Kuderowicz: Doktryna moralna młodego