7648594502

184 Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

Filozofem pozostającym niejako pośrodku między krytyką idealistów a Bolzanem jest uczeń Christiana Hermanna Weissego Rudolph Hermann Lotze (1817—1881), o którym Schnadelbach pisał: „Hermann Lotze (...) jest kluczową postacią historii filozofii dziewiętnastego stulecia. Jego znaczenie daleko wykracza poza sławę twórcy filozofii wartości”²⁷. Jeszcze mocniej znaczenie Lotzego podkreśla Oberweg, którego zdaniem, Lotze to „największy niemiecki myśliciel 19. wieku po Heglu”²⁸. Pośrednie stanowisko Lotzego wyznaczone jest między innymi przez fakt, że w jego filozofii znajdują wyraz sprzeczne tendencje, takie jak spekulacja i przyrodoznawstwo, idealizm i materializm²⁹. Swe poglądy przedstawił przede wszystkim w dziełach Metaphysik (Leipzig 1841), Logik (Leipzig 1843) oraz Mikrokosmus?⁰ (Bd. 1—3, Leipzig 1856, 1858 i 1864). Najistotniejszym elementem filozofii Lotzego jest przeciwstawienie tego, co wartościowe, temu, co obojętne, zgodnie z zasadą ens et bonum conuertuntur. Konsekwencję tego stanowi teza, że „Wartości są—jak pisze Schnadelbach — obiektywnie--idealne, ale nie istnieją tak, jak istnieje coś rzeczywistego, lecz tylko mają ważność (gelten)”³'. W skrócie teza ta brzmi następująco: byt jest, a wartości obowiązują. Teza ta jest niezwykle istotna, gdyż będzie stanowić punkt wyj ścia neokantyzmu szkoły badeńskięj. Schnadelbach w związku z tym dopowiada: „Samo przeciwieństwo tego, co wartościowe, i tego, co obojętne, jako baza pojęcia prawdziwego bytu — oto podstawowa myśl filozoficznego programu Lotzego”³².

Filozofia Lotzego ważna jest z jeszcze jednego powodu. Właściwie nie stworzył szkoły filozoficznej w czasie swej działalności w Getyn -dze, a później w Berlinie, gdzie w rok po jego śmierci otrzymał katedrę Wilhelm Dilthey. Wykształcił jednak dwóch uczniów. Pierwszym był Wilhelm Windelband (1848—1915), myśliciel uchodzący za twórcę szkoły badeńskięj, charakteryzującej się transcendentalnym rozumieniem wartości, szkoły, która odegrała kolosalną rolę w filozofii przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku. Drugim jego uczniem był Rudolf Eucken (1846—1926)³³, który z kolei był nauczycielem Maxa

²⁷    H. Schnadelbach: Filozofia w Niemczech 1831—1933..., s. 261.

²⁸    F. Uberweg: Grundriss der Geschichte der Philosophie. Teil 4..., s. 299.

²⁹    Zob. G. Lehmann: Geschichte der nachkantischen Philosophie..., s. 139.

³⁰    Albo Mikrokosmos, gdyż są to formy poboczne.

³¹    H. Schnadelbach: Filozofia w Niemczech 1831—1933..., s. 275.

³²    Ibidem, s. 268.

³³    Rudolf Eucken to jeden z nielicznych laureatów Nagrody Nobla wśród filozofów. Od roku 1871 był profesorem w Bazylei, a w latach 1874—1920 pracował na Uniwersytecie w Jenie; do jego uczniów należał Max Scheler. Eucken studiował także między innymi u Gustava Teichmullera, gdy ten związany był z Uniwersytetem w Getyndze