7648594426

114 Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

duje w efekcie, że istota rzeczy (duch) jest niewyczerpana⁸². Jednakże w ujęciu Hegla prawdziwa wiedza ma być wiedzą absolutną, a zatem fenomenologia ma na celu epifanię wiedzy absolutnej. Znajduje to wyraz —jak podkreśla Schnadelbach — dopiero w Nauce logiki i dlatego Fenomenologia ducha stanowi jedynie wprowadzenie do systemu nauk⁸³. Różnica między Heglem a Kantem polega na tym, że ten ostatni owo wprowadzenie rozumie jako naukę⁸⁴. Wniosek, jaki można wysnuć z fenomenologii ducha, brzmi następująco: fenomenologia ducha jest wiecznym zadaniem filozofii⁸⁵.

Fenomenologia ducha pokazuje przede wszystkim drogę „stawania się wiedzy”⁸⁶, która to droga rozpoczyna się od pewności zmysłowej, gdyż nasza wiedza jest najpierw wiedzą o tym, co dane bezpośrednio. Od tego właśnie rozpoczyna się droga do filozofii. Skoro jednak nauka i droga do nauki są tym samym, to zrozumiała jest uwaga Schna-delbacha: „W ten sposób staje się zrozumiałe, dlaczego dla Hegla •fenomenologia ducha* jest równoznaczna z »nauką o przejawianiu się wiedzy* [w tłum. polskim: »droga do nauki jest już nauką*] i z »nauką o doświadczeniach świadomości*”⁸⁷. Wynika stąd jednoznacznie, że świadomość musi przejść po kolei wszystkie szczeble, rozpoczynając od tego, co pierwsze w porządku poznawczym. Właśnie z tego powodu Fenomenologia ducha ukazuje porządek poznawczy (ordo cognoscendĄ, podczas gdy Nauka logiki — porządek bytowy (ordo essendi). Hegel pisze: „Naszym przedmiotem pierwszym, czyli bezpośrednim, może być jedynie taka wiedza, która sama jest bezpośrednia, która jest wiedzą o tym, co bezpośrednie, czyli o tym, co posiada byt (das Seiende)”⁸⁸. Pewność zmysłowa tutaj dana nie ujmuje jednak prawdy, dlatego konieczne staje się przejście do spostrzeżenia⁸⁹, gdyż na poziomie pewności zmysłowej świadomość doświadcza tego, że jest czymś innym. „Bezpośrednia pewność nie ujmuje tego, co jest naprawdę (das Wah-re), jej prawdą (Wahrheit) jest bowiem to, co ogólne, ona zaś chce ująć

⁸²    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 322.

⁸³    Zob. G.W.F. Hegel: Nauka logiki..., T. l,s. 9—10.

⁸⁴    „Ta konieczność kolejnego następstwa wszystkich postaci świadomości sprawia, że sama droga do nauki jest już nauką i — w konsekwencji — jest co do swej treści nauka o doświadczeniach świadomości”. G.W.F. Hegel: Fenomenologia ducha...» T. 1, s. 110.

⁸⁵    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 324.

⁸⁶    Ibidem, s. 362.

⁸⁷    H. Schnadelbach: Hegel. Wprowadzenie..., s. 49. Dopisek w nawiasie prostokątnym występuje w takiej formie w tekście Schnadelbacha w celu zaakcentowania różnicy, jaka zaznacza się w jego filozofii.

⁸⁸    G.W.F. Hegel: Fenomenologia ducha..., T. 1, s. 113.

⁸⁹    Adam Landman tłumaczy „Warhnehmung” jako „postrzeżenie”. Zob. ibidem.