7648594433

120 Filozofia Hegla i jej dziewiętnastowieczna recepcja

Nauka logiki

Fenomenologia ducha ukazuje całą drogę świadomości w koncepcji Hegla. Świadomość natomiast odkryła, że jest samowiedzą; z kolei sa-m o wiedza — że jest rozumem; rozum zaś — że jest duchem i wreszcie duch — że jest pojmowaniem samego siebie¹¹⁶. Poznaliśmy w ten sposób Heglowski ruch myśli, który jednak dopiero w Nauce logiki ulega określonym konkretyzacjom. Wielu też interpretatorów ma trudności z ustaleniem, o czym on, tak naprawdę, traktuje. Wątpliwości tych jednak nie podziela Schnadelbach, który stwierdza: „Nie jest ona [logika Hegla — A.J.N.] logiką w naszym znaczeniu, a tylko jej tytuł wynika z klasycznego, od czasów szkoły stoickiej zazwyczaj przyjmowanego podziału filozofii, wedle którego filozofia - nauka składa się z logiki, fizyki i etyki. Zgodnie z tym podziałem, logika nie jest —jak u Arystotelesa — tylko organonem bądź metodologią, lecz sama Sternowi część nauki, a mianowicie naukę o Zógos”"⁷. Podział logiki na obiektywną i subiektywną oraz powiązanie logiki subiektywnej z podmiotem świadczą ojej odpsychologizowaniu i dlatego „logika zbiega się z metafizyką”¹¹⁸. Na jeszcze inny aspekt logiki Hegla zwraca uwagę Albert Schwegler (1819—1857): „Logika Hegla jest naukowym przedstawieniem i rozwinięciem czystych pojęć rozumu, tych pojęć i kategorii, które leżą u podstaw wszelkiego myślenia i bytu, które są w takim samym stopniu podstawowymi określeniami subiektywnego poznania, jak i duszy (inwohnende Seele) obiektywnej rzeczywistości, w którym byt idealny i realny mają punkt zbieżny”¹¹⁹. Hartmann, jak i Lehmann wprost utożsamiają logikę z ontologią¹²⁰. Hartmann pisze: „Przedmiotem logiki jest Absolut. Podstawowy pogląd idealizmu niemieckiego jest następujący: Absolut jest rozumem. Nie jest on świadomością. Świadomość jest wtórna. Fenomenologia świadomości jest nauką o tym, co wtórne. Rozum jest czymś więcej niż świadomość. Występuje on nieuświadomiony we wszelkim bycie, także tym najprostszym —

¹¹⁶    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 363.

¹¹⁷    H. Schnadelbach: Hegel Wprowadzenie..., s. 86.

¹¹⁸    G.W.F. Hegel: Encyklopedia nauk filozoficznych.s. 88.

¹¹⁹    Takie zdanie wyraża Albert Schwegler w swej Historii filozofii. Zob. A. Schweg-ler: Geschichte der Philosophie im Umńss. Ein Leitfaden zur Ubersicht. Leipzig 1908, s. 444.

¹²⁰    Zob. N. Hartmann: Die Philosophie des deutschen Idealismus..., s. 365; G. Lehmann: Geschichte der nachkantischen Philosophie..., s. 103.