7648594509

Pozytywizm 191

ną rolę, a mianowicie ideał wiedzy pozytywnej (ideał antymetafizyczny) oraz ideał reformy społecznej (opartej na autonomicznej, antypsycho-logicznej socjologii). Natomiast w drugim nurcie, obecnym w filozofii Comte’a, ujawnia się on jako „utopijny wizjoner, maniak porządku ostatecznego, papież ładu absolutnego”¹⁹. Sprawa jest jednak — jak pisze Skarga — o wiele bardziej skomplikowana w tym znaczeniu, że autorka nie uznaje za stosowne mówić o dwóch odrębnych okresach filozofii Comte’a, lecz o ewolucji jego myśli. Dlatego spór o to, czy twórca pozytywizmu był, czy też nie był pozytywistą, uznaje Skarga za spór o nazwę²⁰. I nawet zgadzając się z tezą, że filozofia Comte’a podlegała pewnej ewolucji, z czym wiąże się niemożność wyraźnego rozgraniczania dwóch okresów jego działalności, trudno zgodzić się z tezą, że jest to tylko spór o nazwę. Gdyby tak było, wówczas zostałaby umniejszona rola samego Comte’a jako tego, który wprawdzie dał impuls do badań nad ludzką wiedzą, jednakże sam ewoluował w kierunku, który zwalczał on i ci, którzy do niego później nawiązywali. Comte nie byłby wówczas reprezentantem pozytywizmu metodologicznego, który jest najważniejszy z perspektywy późniejszych losów filozofii, lecz jego myśl stanowiłaby mieszankę każdego z trzech jego odmian. Nawet tej odmiany, która rozwinęła się po jego śmierci, gdyż dał jej poważny impuls.

Zdaniem Kołakowskiego, „pozytywizm (...) jest zbiorem reguł oraz kryteriów wartościowania odnoszących się do poznania ludzkiego; mówi o tym, jakiego rodzaju treści zawarte w naszych wypowiedziach o świecie zasługują na miano wiedzy, oraz podaje normy pozwalające odróżnić to, co stanowi przedmiot możliwego poznania, od tego, o co pytać rozsądnie niepodobna”²¹. Za fundamentalne dla pozytywizmu uznaje Kołakowski cztery reguły: regułę fenomenalizmu, regułę no-minalizmu, regułę zaprzeczenia wartości poznawczej sądów oceniających i wypowiedzi normatywnych oraz regułę jedności metody wiedzy. Oczywiście, reguły te ściśle się z sobą wiążą i w rezultacie dają określoną wizję rzeczywistości, choć z taką oceną nie zgadza się — proponujący humanistyczne rozumienie pozytywizmu — Andrzej Miś. Uważa on bowiem, że „dopiero nowoczesna nauka umożliwi realizację humanistycznych ideałów, tzn. pozwoli człowiekowi osiągnąć komunikację ze sobą, z innymi i ze światem, inaczej mówiąc — uczyni go prawdziwym podmiotem”²². Osobliwość krytyki Kołakowskiego, jakiej doko-

¹⁹    Zob. L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna.s. 76.

²⁰    Zob. B. Skarga: Comte.... s. 16.

²¹    L. Kołakowski: Filozofia pozytywistyczna. , s. 10.

²²    A. Miś: Filozofia współczesna..., s. 14.