7648595163

274 PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA.

kontrolą urzędników polskich. Kto miał na piersiach napis „unita⁴⁴, kupował je bez żadnej przeszkody; nie mający tego napisu płacił akcyzę. W wielu miejscowościach pobór ten wydzierżawiano Żydom, którzy pobierali go bez litości; każdy gospodarz powinien był tyle bułek kupować, ilu było członków rodziny; kto piekł w domu, płacił akcyzę od liczby domowników. Tego jednak nie dosyć: pierwszego dnia Wielkanocy, kiedy prawosławni udawali się do cerkwi, celem święcenia pieczywa, Żydzi zbierali się tłumnie na podwórzu cerkie-wnem, byli obecni przy święceniu i najstaranniej znaczyli węglem i kredą bułki pieczone w domu i kupowane w mieście, aby nie dać się oszukać⁴⁴.

Przez wszystkie nu mera Wołyń. Epar. Wiedomosti z roku 1889 ciągnie się obszerna praca pod tytułem : „Opis historyczno-statystyczny cerkwi i parafii dyecezyi wołyńskiej⁴⁴. Opisano już powiaty: Ostróg, Krzemieniec, Dubno i Łuck. Są tam wiadomości czerpane z archiwów rządowych i prywatnych, niekiedy ważne i zajmujące, oparte na matęryale źródłowym u nas zupełnie prawie nieznanym. Uwzględniano w wielu razach nawet podania ludowe. Historyą domów polskich na Wołyniu doprowadzono do lat ostatnich. Nie zbywa także na mate-ryale do historyi sztuki i archeologii.

W roku przeszłym zmarł w Kijowie M W. Józefowicz, przewodniczący kijowskiej komisyi archeograficznej. Wskutek wezwania kijów, generał-gubernatora Bibikowa przyjął w r. 1844 obowiązek członka komisyi czasowej do rozpatrzenia dawnych aktów, znajdujących się w archiwach rządowych, miejskich i klasztornych Wołynia, Podola i Ukrainy. Pod jego też kierownictwem i kontrolą wyszło kilkadziesiąt tomów „Archiwum południowo-zachodniej Rosyi⁴⁴, gdzie tak wiele ma-teryału do dziejów naszych. Zmarły w stosunku do przeszłości i teraźniejszości polskiej nie odznaczał się wcale sumiennością ani wydawniczą , ani literacką, co mu już wytykał znany pisarz i krytyk, Tadeusz Padalica. Był on także prezesem komitetu, zajmującego się wystawieniem pomnika B. Chmielnickiemu w Kijowie.

Z prac historycznych, drukowanych w drugim półroczniku Chołm-$JcO' Warsz. Epar. Wiestnilea, zasługuje na uwagę : „Opis historyczno-statystyczny cerkwi i parafii sieroczyńskiej w powiecie sokołowskim, gubernii siedleckiej⁴⁴ (1889. Nr. 17, 18, 19). Z dokumentów history-cznych, na których oparł się autor, wymieniamy kilka ważniejszych: Przywilej donacyjny Mikołaja na Ciechanowcu Kiszki, starosty drohi-czyńskiego, wystawiony na imię ks. Jana Wierzbo wieża d. 15 marca