7862366274

88

Iwona Anna Ndiaye

odkiycia nowego poziomu „idei rosyjskiej” jako syntezy doświadczenia ogólnoludzkiego. Właśnie na podstawie tego doświadczenia można określić duchowy stan całej ludzkości, zrozumieć grożące jej nowe niebezpieczeństwa w tragicznym XX wieku.

Podsumowanie takiego aspektu w doświadczeniach rosyjskiej emigracji możemy odnaleźć w pracach publicysty i historyka Cerkwi - Gieorgija Fiedotowa: „C TOH roptl, K KOTOpOH npHÓbUI Iiaill KOBHCT, HaM OTKpbUIHCb rpaimH03IIbIC nepcneKTHBbi: BOHCTHiiy «Bce uapcTBa MHpa h cnaBa hx» - Bepnee, hx no3op [...] Mbi ozuih MO)KeM BHjicTb o6a CKJioHa - b Espony H b Pocchio: zichctbh-TejibHOCTb, kbk ona ecTb, ÓC3 pyMHH h npHKpac”³⁶. Stanowisko Fiedotowa przywołujemy nieprzypadkowo. Wszak ogromną rolą w tym procesie odegrała prawosławna Cerkiew - właśnie ona stała się duchowym rdzeniem rosyjskiej emigracji, bez niej wypełnienie wymienionych wyżej funkcji byłoby trudne³⁷. Droga emigracyjnych rozterek nieuchronnie wiodła do Cerkwi, bo - jak pyta retorycznie bohaterka w filmie Pokuta (IIoKamiue) Tengiza Abuladze - „cóż to za droga, która nie wiodłaby do Cerkwi?”³⁸. Dlatego rosyjscy uchodźcy twierdzili, że najlepsze cechy inteligencji rosyjskiej wynikają z tradycji cerkiewnej³⁹. W chrześcijaństwie dostrzegali oni szczególną siłę, mogącą odrodzić Rosjan; wysunęli hasło ekumenizacji życia („BOuepKOBJieiine Bcen )KH3Hh”)⁴⁰.

„Mbi hc b H3riiaiiHH, mu b nocjiaHHH”⁴¹ - pisała Nina Berberowa. Symboliczne słowa rosyjskiej poetki wielokrotnie powtarzali emigranci, którzy trakto-

³⁶    I'. OeflOTOB, Po cc uh, Eepona u mm, „Hobmh rpa;C 1932, nr 2.

³⁷    W dziele podejmowania misji, rozumianej jako zachowanie tradycji, duże znaczenie odegrała Cerkiew. W latach dwudziestych i trzydziestych Rosjanie przekonywali, że misją emigracji rosyjskiej „pierwszej fali” było posłannictwo religijne. Tezy te propagowano na łamach czasopism religijnych („IlyTb”, „Bccthhk PyccKoro XpncTHancKoro /(bh>kchhh*\ „Hobmh rpa;i*’). Zob. na ten temat: A. Wożniak, Wstęp, [w:] Duchowość i sacrum..., s. 7-8; b. EMeJibflHOB, A. M. Hobhkob, PyccKan (j)ujioco(j)UH cepeópnnozo eexa. Kypc jieKąuu, pKarcpHHoypr 1995; M. PaeB, Ha punco Eooicue enympu nać ecmt. LfepKoeb u penuzun e duacnope, [w:] idem, Poccuh 3a pyóeotcoM: ucmopuH KyjibmypM pyccKou 3Muepai{uu. 79/9 1939, MocKBa 1994.

³⁸    Tengiz Abuładzc (1924 1994) gruziński reżyser filmowy. Alegoryczny dramat polityczny Pokuta stanowi rozrachunek z epoką stalinowską. Zob. P. Przesmycki, Trzy drogi, „W Drodze” 2002, nr 4 (344).

³⁹    E. Kucharska, J. Mianowska, „CenmaH Pych" a meopneemee nucameneu nepeoit cojihm 3Muzpai{uu, [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria IX, Warszawa 1998, s. 180.

⁴⁰    PyccKoc penuzuo3noe coinanue a u3cnanuu (na Mamepuajie meampojiozuu E. K. 3aui{eea „Tlymeiuecmeue Dieóa”), [w:] Z polskich studiów slawistycznych, seria X: Literaturoznawstwo. Kulturologia. Folklorystyka, Warszawa 2003, s. 208. Zob. także: H. 3epnoB, 3ammnbie zoóm, „Cem;uw” 22 lutego 1994, s. 9; idem, Py ccrne pejiu2uo3uoe eozpojtedenue XX aem, HapH>K 1991; A.B. IIoiiob. Tpu 3aeema: dyxoenoe nacnedue pyccKOu unmeiuiuzemutu s 3Muzpai{uu, [w:] Mamepuajibi Koufpepeniiuu: Poccuuckuh uwnejuimennuH: Kpumima ucmopunecKozo otibima, EKaiepnnGypr 2001.

⁴¹    Niezależnie od naszego przekonania, że autorką tych słów jest Nina Berberowa, w literaturze przedmiotu pojawiają się i inne sugestie. Zdaniem niektórych historyków literatury autorstwo