7862366433

zywania problemu Wynika to ze zmienności celów poszczególnych etapów i związanych z nimi potrzeb informacyjnych. Widać stąd, że wnioskowanie o użytkowniku tylko na podstawie dokonywanej przezeń oceny relewancji wyszukanych tekstów może okazać się zawodne.

Drugie ze wskazanych przez Saracevica podejść do modelowania użytkownika opiera się na analizie interakcji pośredniczącej (mediated interactian) użytkownika z pośrednikiem będącym osobą fizyczną (np. bibliotekarzem) lub systemem (np. interfejs użytkownika). W opozycji do podejścia systemocentrycz-nego zostało ono określone jako humanocentryczne (humar-centred)¹⁵. Podejście humanocentryczne wynika z przyjęcia założenia, że na powodzenie procesu wyszukiwania informacji, czyli odnalezienie w zasobach systemu informacji relewantnej, ma wpływ nie tylko dobór właściwych terminów wyszukiwawczych i prawidłowe sformułowanie wyrażenia wyszukiwawczego. Wyrażenie wyszukiwawcze, stanowiące informację wejściową do systemu, jest jedynie elementem końcowym całego łańcucha przekształceń prowadzącego od potrzeby informacyjnej, poprzez pytanie do jego reprezentacji zbudowanej w języku systemu. Źródłem potrzeb informacyjnych z kolei są cele antycypowane przez użytkownika i powstające w jego umyśle plany ich realizacji. Dokonywana przez pośrednika (osobę fizyczną lub interfejs) - w oparciu o analizę interakcji z systemem - rekonstrukcja celów, planów i wiedzy oraz przekonań użytkownika umożliwia systemowi wgląd w ocenę sytuacji dokonywaną z punktu widzenia użytkownika oraz zaangażowanie się w partnerski dialog z nim.

W ramach podejścia humanocentrycznego definiuje „model użytkownika" Alfred Kobsa¹⁶.

„W trakcie interakcji z użytkownikiem - pisze on - system powinien generować przypuszczenia dotyczące tych aspektów wiedzy o użytkowniku, które mogą mieć znaczenie dla [realizowanego M.P.] zadania i dziedziny [której dotyczy M.P.], a w szczególności założenia o:

•    celach użytkownika,

•    planach realizacji celów,

•    wiedzy i przekonaniach użytkownika związanych z dziedziną i realizowanym zadaniem.

Zestaw tych założeń tworzy model użytkownika budowany przez system”¹⁷. Kobsa podkreśla, że modele użytkownika zawierają zarówno dane o indywidualnym użytkowniku, jak i przypuszczenia generowane przez system¹⁸.

Źródła wiedzy o użytkowniku dostępne dla systemu

System ma do dyspozycji różne źródła informacji dostarczające mu danych o indywidualnym użytkowniku potrzebnych do budowy modelu. Listę

¹⁵    Por. T. Saracevic , Users and intermediaries ..., s. 45 .

¹⁶    Należy podkreślić, że Kobsa nie odwołuje się do poglądów Saracevica, budując przypuszczalnie niezależnie od niego koncepcje systemu komputerowego jako „encyklopedii" oraz systemu komputerowego jako „partnera dialogu" por. A. Kobsa, User modeling in dialog Systems: Potentials and hazards, „Al & Society” 1990, Vol. 4, No 3, s. 214-216. Korzystałam z elektronicznej kopii tego artykułu dostępnej w sieci pod adresem http:/j1it.gmd.de/~kobsalpapersi 1990-AISoc-kobsa.ps [odniesienia do poszczególnych stron w tej pracy mogą być w związku z tym niedokładnej.

¹⁷    Tamże, s. 215-216

¹⁸    A. Kobsa, Supporting user interfaces .... s. 155

35