8181341261

Umiejętność dobrego „czytania świata” jest początkiem integralnego rozwoju człowieka - jego sfery fizycznej, psychicznej i duchowej. U podstaw zaburzeń w rozwoju jest niepełna lub fałszywa percepcja otaczającej rzeczywistości. Jednym z głównych założeń na przykład psychoterapii Gestalt jest „sztuka odczytania”¹ tego. co się wydarza poza człowiekiem i w nim, w relacji do tego. co się jawi. Czytanie wydobywa człowieka poza granice jego własnego .ja" i zachęca do zainteresowania się światem, który nie jest produktem jego egocentrycznej pomysłowości. Pierwsza aktywność rozwojowa człowieka polega na wyjściu poza getto w łasnego ,ja”. Im bardziej zaburzona osobowość i duchowość, tym bardziej zamknięta jest w sobie.

Dla Hugona od św. Wiktora czytanie Pisma św. jest praktyką zasadniczą i źródłową względem innych rodzajów „czytania”. Czytanie Pisma jest szkolą wszelkiego „czytania”. To dzięki memu człowiek „czyta” więcej i głębiej -przeczuwa wymiar „sakramentalny” rzeczywistości: „Przedmiotem Pisma św. jest w istocie Słowo Wcielone ze wszystkimi swymi „sakramentami”, zarówno tymi, które poprzedziły Jego nadejście na początku świata, jak i tymi, które po nim następują, aż do końca czasów”².

2.2.    Meditatio - oculi rationis

To. co człowiek „przeczytał”, chce zrozumieć. „Czy rozumiesz, co czytasz?” - zapytał Filip dworzanina etiopskiego, który czytał księgę proroka Izajasza (Dz 8, 30). Dla Hugona od św. Wiktora rozum jest także swoistym organem „czytania” rzeczywistości - oculi rationis. Aby lepiej odczytać to, co się jawi, trzeba to rozumieć. Medytacja jest modlitwą rozumu, rozmyślaniem o tym, co ..przeczytałem". Ten etap rozwoju duchowego ukazuje ogromną rolę rozumu w rozwoju duchowym człowieka - nie ma bezrozuinnej duchowości. Duchowość to kultura modlącego się rozumu (rozumu w sensie neoplatońskim).

Dla Hugona teologia i duchowość są częścią filozofii, którą utożsamiał z mądrością i traktował ją -podobnie jak św. Augustyn - jako naukę badającą sprawy Boskie i ludzkie³. Rozum pozwala zobaczyć to, czego nie zobaczą „oczy ciała”, np. prawa, który mi kieruje się ludzka psychika itp. Lectio i meditatio są ze sobą nierozerwalnie złączone - brak chęci do medytacji, rozmyślania, wynika z faktu, że nie ma o czym rozmyślać.

Gdy ktoś uważnie przeczytał na przykład fragment Ewangelii opisujący spotkanie Chrystusa z Samarytanką, to zauważył, że Chrystus nie od razu pokazał jej, kim jest, jakby ukrywał swoje boskie posłannictwo. W medytacji tej sceny człowiek stara się zrozumieć tę pedagogikę Jezusa, a rozumiejąc odczytać więcej.

2.3.    Oratio

Następnym „etapem” rozwoju duchowego człowieka jest dialog, modlitwa (oratio).

Czytanie i próba zrozumienia tego. co się odczytało, wy prowadza człowieka poza siebie i zachęca do zainteresowania się światem, który jest inny niż własne ego. To, co się jaw i. odsłania swój osobowy charakter. Na dobrze odczytywanej rzeczywistości objawia się coraz bardziej twarz osoby. Pragnienie dialogu jest znakiem dojrzałości i rozwoju. Człowiek rozumie, że bez niego niewiele rozumie. Rzeczy wielkie rodzą się zawsze w dialogu, bez którego inny świat jawi się jako obcy. Niezdolność do dialogu jest niezdolnością do rozwoju.

W życiu duchowy m pragnienie dialogu z Bogiem i z człowiekiem podtrzymują się i upadają razem. Brak dialogu z Bogiem uderza w dialog z człowiekiem i odwrotnie. Samarytanka rozmaw ia z mężczyzną i stopniow o przeczuwa obecność kogoś więcej - Ikony Boga. Filip w dialogu z dworzaninem wyjaśnia mu Pisma: „«Czy rozumiesz, co czytasz?» - zapytał. A tamten odpowiedział: «Jakżeż mogę rozumieć, jeśli mi nikt nie wyjaśnil?». I zaprosił Filipa, aby wsiadł i spoczął przy nim" (Dz 8, 30-31). Dworzanin poruszony rozmową prosi o chrzest i pragnie wejść na drogę chrześcijańskiego życia.

Życie duchów e rozw ija się wtedy, gdy rozmawia się o nim z człowiekiem i z Bogiem. Czytanie Pisma św. przechodzi w przestrzeń dialogu, który jest tak silnym, tak ..magicznym” dośw iadczeniem, że porusza człowieka do działania - do czynu⁴.

2.4.    Operatio

Umieszczenie działania (operatio) przed kontemplacją jest oryginalnym pomysłem Hugona od św. Wiktora. Kontemplacyjne, najgłębsze poznanie rzeczywistości jest możliwe dla tego. który to. co poznał i zrozumiał, zamienia w czyn. Działanie jest „pomiędzy” modlitwą (dialogiem) i kontemplacją. Taka konstelacja zapewnia mu poprawny rozwój. Bez dialogu i głębokiego poznania (kontemplacji) ludzkie działanie albo jest dotknięte apatią (zniechęceniem), albo idzie w złym kierunku - w obu przypadkach dezintegruje człowieka. Hugon pisał w dziele Didascalicon: „Wszelkie ludzkie czynności i zajęcia kierowane mądrością muszą, jeżeli

2

1

   Przykładem tu może być praca J. O. Stevens, Die Kunst der Wahrnelimung, Giitersloh 1993.

2

   HUGOOD ŚW. Wiktora, De scripturis et scripturibus sacris, 17 (PL, 175.C.24A).

3

   Zob. J. CHATILLON, art. cyt., s. 276.

4

* Podobnie w pedagogice i psychoterapii: por. i. C. Czabała, Czynniki leczące n¹ psychoterapii. Warszawa 1997, s. 176-180.