8181341262

chodzi o ich cel i zamiar, starać się o to. aby przywrócić pełnię naszej natury bądź ograniczyć nieuniknione braki, jakim podlega życie doczesne”⁹. Życie człowieka po grzechu porównywał do rozbitej wazy, której poszczególne części widzi w lectio i meditatio, a w operatio zbiera je na nowo, aby potem, w płomieniu kontemplacji, połączyć je (zintegrować) razem¹⁰.

Trudno sobie wyobrazić rozwój duchowy człowieka, który pozostałby tylko na płaszczyźnie intelektualno-poznawczej. Tym. co łączy aktywność poznawczą z dynamizmem czynu, jest aktywność dialogu (ioratio). Poprzez dialog mądrość, która kieruje ludzkimi czy nami, układa je na kształt miłości. To właśnie ona (miłość) jest kształtem i sercem duchowego rozwoju. W paradoksalny sposób to właśnie pokorne działanie (np. sprzątanie mieszkania, załatwienie formalności w urzędzie, karmienie dziecka, uciążliwa katecheza) często najmniej kojarzone jest z rozwojem duchowym". Kto nie potrafi być duchowy w najbardziej prozaicznym działaniu, przerywa swój rozwój.

Pokora czynu upokarza zarówno przemądrzałość dialogu (także modlitwy), jak i poznania, dyskwalifikując jego naiwność i uproszczenia. „Najwięcej” mają do powiedzenia ci. którzy nie doświadczają tego, o czym mówią. Być może przerost naiwnej paplaniny w naszej kulturze jest zręczną próbą ukrycia niedojrzałości działania. A z drugiej strony pokorna miłość (czyn) jest jak brama do poznania istoty rzeczy (kontemplacji).

2.5. Contemplatio - oculi contemplationis

Roli kontemplacji w rozwoju duchowym poświęcił Hugon najwięcej uwagi. Istnieje zasadnicza różnica pomiędzy czytaniem (lectio) a kontemplacją (contemplatio). Lectio jest poznaniem zewnętrznym, powierzchownym - oczy kontemplacji (oculi contemplationis) sięgają „poza” to, co widzą oculi camis. W tym spojrzeniu człowiek dostrzega, że rozwija się otoczony światem, który nie ma tylko wymiaru materialno-psychicznego, lecz także „niewidoczny” - duchowy. Świat ma charakter symboliczny: „Wszystkie rzeczy widzialne mają sens symboliczny, to znaczy przenośnie dane są dla oznaczenia i wyjaśnienia rzeczy niewidzialnych... Są one znakami rzeczy niewidzialnych i obrazami tych. które bytują w doskonalej i niepojętej naturze bóstwa w sposób przekraczający wszelkie rozumienie”¹².

Istnieją dwa rodzaje symboli - symbole przyrody i symbole laski (sacra-menta)'^{1 2 3}. Trzeba widzieć jedne i drugie, aby być prawdziwym filozofem (mędrcem) i teologiem. Dostrzeganie tylko wymiaru sym, a niezauważenie balio (wymiar duchowy ) prowadzi do dekoncentracji i braku zainteresowania. Człowiek jest bow iem stworzony (i tak przebiega jego rozwój), aby dostrzec w spanialość św iata Bożego. Ostatecznie tyko on może zachwycić, oczarować i poruszyć ludzkich rozwój. Problem braku koncentracji w rozwoju spowodowany jest brakiem centrum. Świat bez wymiaru duchowego jest „piekielnie” nudny i nieciekawy - żądanie koncentracji i zainteresow ania jest nieporozumieniem i błędem dydaktycznym.

Ponadto kontemplacja jest dośw iadczeniem jedności. Ten temat jest jednym z głów nych wątków w myśli Hugona¹⁴. W dziele De modo dicendi et meditandi pisał: „Kontemplacja jest wnikliwym a wolnym wglądem duszy w rzeczy czasowo i przestrzennie rozproszone. Kontemplacja rozciąga się na rzeczy liczne czy nawet wszystkie. Jest ona żywością umysłu, który mając wszystko naocznie przed sobą. obejmuje też wszystko jasnym spojrzeniem. Przez to kontemplacja posiada w pewien sposób to. czego rozmyślanie szuka”¹⁵.

W kontemplacji człowiek odnajduje środek jedności - trójjedynego Boga. Środek w^: znaczeniu: centrum, źródło, ale i środek jako sposób, metoda na osiągnięcie czegoś.

Kontemplacja „posiada to. czego rozmyślanie szuka” - środek jedności został poznany i doświadczony, płomień kontemplacji zespala rozbite fragmenty wazy (poprzez operatio uporządkowane i poukładane) w jedno. W „Homilii do Księgi Koheleta” pisał o kontemplacji: „Cale serce człowieka jest przemienione w ogniu miłości i Boga dośw iadcza jako w szystko we w szystkim. W tak głęboką miłość jest zanurzony, że nic nie jest tak bliskie jego sercu jak Bóg, nawet samo serce”¹⁶.

3

1

⁹    Hugon od św. Wiktora, Didascalicon, n (PL. 176, c. 745).

2

¹⁰    Zob. G. A. ZlNN, Die Regularkanoniker, w: B. McGlNN, J. MEYENDORFF, J. LECLERCQ (red.), Geschichte der cliristlichen Spiritualitdt, t.

3

Wurzburg 1993, s. 236-237.

¹¹    Por. Z. NOSOWSKI, Mistyka codzienności. Więź 7 (2001) 513, s. 16-24.

¹²    HUGON OD ŚW. Wiktora. In Hierarch. Coelesl. (PL, 175, c. 954). Słowo „symbol" jest tu używane w znaczeniu starogrcckim. Dwie części przełamanego przedmiotu (sym-ballo) służy ły jako znaki rozpoznawcze np. zaprzyjaźnionych rodzin.

¹⁵ Zob. J. CHATILLON, art. cyt., s. 276; zob. także J. PlEPER, Scholastik. Gestalten und Probleme der mittelalterlichen Philosophie, Leipzig 1984, s. 87.

¹⁴    Zob. G. A„ ZlNN, dz. cyt., s. 237.

¹⁵    HUGON OD ŚW. Wiktora, De modo dicendi et meditandi, (Martene-Durand, V, c. 887), cyt. za: W. Tatarkiewicz, dz. cyt., s. 183.

¹⁶    G. A. ZlNN, dz. cyt., s. 237.