DSC
16 (9)

ich długie i bezowocne zmagania i ogarnął ich spokój. Jeśli podsumuje się to, co ludzie opowiadają o przeżyciu tego rodzaju, da się to w przybliżeniu sformułować w następujący sposób: Przyszli do siebie, mogli zaakceptować samych siebie, byli w stanie pogodzić się ze sobą i przez to pogodzili się z niesprzyjającymi okolicznościami i zdarzeniami. Jest to niemal to samo, co wcześniej wypowiedziano w słowach: „Zawarł pokój z bogiem, swą własną wolę złożył w ofierze, kiedy poddał się woli boga”.

Nowoczesna mandala jest mimowolnym wyznaniem szczególnego stanu duchowego. W mandali tej nie ma bóstwa i nie ma żadnej aluzji do poddania się bóstwu czy pogodzenia się z nim. Jak się zdaje, miejsce bóstwa zostało zajęte przez pełnię człowieka ^M.

Kiedy mowa q człowieku, każdy ma na myśli swoje własne ego, tj. swoją osobowość, tak dalece, jak jest jej świadomy — a kiedy mówi się o innych ludziach, zakłada się, że posiadają oni bardzo podobne właściwości. Ponieważ jednak nowoczesne badania pozwoliły nam poznać fakt, że indywidualna świadomość opiera się na bezgranicznej psychice nieświadomej i jest w nią wrośnięta, musimy zrewidować nasz trochę staromodny przesad, że człowiek nie jest niczym więcej, jak tylko własną świadomością. Temu naiwnemu przekonaniu trzeba natychmiast przeciwstawić krytyczne pytanie: Czyją świadomością? Doprawdy, trudno byłoby pogodzić to wyobrażenie, jakie mam sam

0    sobie, z tym, jakie mają o mnie inni ludzie. Kto mą rację?

1    które z tych dwóch jest prawdziwą osobowością? A jeśli pójdziemy dalej i wyżmiemy pod uwagę fakt, że człowiek jest także tym, czego ani oń sam nie wie o sobie, ani czego nie wiedzą o nim inni ludzie — nieznanym kimś, czyja jednak egzystencja może zostać dowiedziona — wów’czas problem identyczności stanie się jeszcze bardziej trudny. Istotnie, niemożliwością jest określić roz-rmary : ostateczny charakter egzystencji psychicznej, Kiedy mówmy teraz o człowieku, mamy na myśli jego nie dającą się ograniczyć całość, nie dającą się sformułować totalność, która może

wyrażona tylko symbolicznie. Dla opisania totalności człowieka, czyli sumy jego świadomej i nieświadomej egzystencji, wybrałem termin „jaźń"*¹. Termin ten przyjąłem w zgodzie z filozofią Wschodu*, od wieków zajmującą się tymi problemami.

które wyłaniają się, kiedy nawet nie zauważa się wcielenia bóstw. Filozofia upaniszadów oparta jest na psychologu, która już dawno temu poznała względność bogów ^B. Oczywiście poglądu tego nie należy mylić z ateizmem. Świat jest taki, jaki był zawsze, ale nasza świadomość podlega szczególnym zmianom. Przede wszystkim w odległych czasach (co można jeszcze zaobserwować u żyjących ludów pierwotnych) zasadnicza część życia psychicznego znajdowała się widocznie w obiektach zewnętrznych, ludzkich i nieludzkich. Była ona rzutowana, tj. ulegała projekcji, jak byśmy to dziś powiedzieli*⁴. W stanie mniej lub więcej doskonałej projekcji świadomość zaledwie może istnieć. Skutkiem cofnięcia projekcji powoli zaczęło rozwijać się poznanie świadome. Jest rzeczą godną uwagi, że nauka zrodziła się wraz z odkryciem praw astronomicznych, a więc wraz z cofnięciem pozornie najdalszych projekcji. Była to. pierwsza faza despirytualizacji świata. Jeden krok następował po drugim — już w czasach antycznych bogowie zostali usunięci z gór i rzek, z drzew i zwierząt. Nasza współczesna nauka wysubtelniła swe

*    projekcje w niewiarygodnym stopniu, ale nasze codzienne życie roi się jeszcze od nich. Rozpleniły się one w gazetach, książkach, pogłoskach i zwykłych plotkach towarzyskich. Wszelkie luki w rzeczywistej wiedzy ciągle są wypełniane przez projekcje. Ciągle jeszcze jesteśmy niemal pewni, że wiemy, co myślą inni ludzie i jaki jest ich prawdziwy charakter. Jesteśmy przekonani, że niektórzy ludzie mają wszystkie te złe cechy, których nie znajdujemy u siebie, lub że żyją wśród tych występków, które oczywiście nigdy nie mogłyby stać się naszymi. Ciągle jeszcze powinniśmy- mieć się na baczności, by nie rzutować zbyt bezwstydnie naszych własnych cieni: ciągle jeszcze jesteśmy zalewani przez iluzje, które rzutujemy na innych. Jeżeli potrafimy wyobra-

*    zić sobie-kogoś, kto jest na tyle odważny, by cofnąć wszystkie swe projekcje bez wyjątku, wówczas będziemy mieli do czynienia z człowiekiem, który świadom jest swego potężnego cienia. Człowiek taki obarczył się jednak nowymi problemami i konfliktami. Stał się poważnym problemem dla siebie samego, teraz bowiem nie jest już w stanie powiedzieć, że inni zrobili to czy tamto, że to oni są w błędzie i że należy walczyć przeciwko nim.

•Żyje on w „domu samouświadomienia”, wewnętrznego skupienia.

171