8565557811

BIBLIOTF.KI PUBLICZNE WOBRC SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH 33

terytorialne prawdopodobnie będą chciały wiedzieć, czy utrzymywana przez nie szkoła bibliotekarska kształci rzeczywiście dobrych fachowców.

Podjęcie prac nad kształtowaniem budżetów samorządowych określających wydatki na utrzymanie bibliotek publicznych oraz dotacje państwowe powinny zobligować i sprzyjać podejmowaniu prac nad ekonomicznymi aspektami działania bibliotek. Tak się bowiem składa, że nie wiemy dokładnie, ile kosztuje utrzymanie bibliotek, jaki jest efekt nakładów inwestycyjnych, czy tańsze są tradycyjne formy pracy — np. w zakresie opracowywania zbiorów — czy też warto zabiegać o wprowadzenie nowych technik i jakich. Jak się kształtują rozmiary usług świadczonych bibliotekom publicznym przez Bibliotekę Narodową (np. w postaci centralnie drukowanych kart katalogowych, poradników bibliograficznych, rocznej statystyki bibliotecznej, usług informacyjnych itp.)? Są to sprawy wymagające pilnego podjęcia przez akademickie ośrodki kształcenia bibliotekarzy.

Doświadczenia innych krajów w zakresie finansowania bibliotek publicznych wskazują, że nigdzie nie udało się przerzucić całkowicie kosztów związanych z ich utrzymaniem na samorządy terytorialne. Udział budżetu centralnego zaznacza się wszędzie, choć w różnym stopniu. W krajach o gospodarce rynkowej na źródła finansowania bibliotek składają się budżety lokalne i centralne oraz fundacje prywatne¹¹.

W krajach o gospodarce rynkowej rządy przyznają dotacje na tę część działania bibliotek, która wykracza poza podstawowe obowiązki wynikające z obsługi lokalnego środowiska. Dotyczy to m.in. wypożyczeń, obsługi grup czytelniczych (w tym również mniejszości etnicznych), niepełnosprawnych, obsługi gospodarstw wiejskich itp. Wzrastające koszty utrzymania bibliotek skłaniają do ograniczenia wydatków na ich rzecz przez rządy. Ten wzrost kosztów jest prostą konsekwencją wzrostu cen książek i czasopism oraz wzrostu zatrudnienia. Dzieje się tak we wszystkich krajach. Nic dziwnego, że 55 Konferencja Ogólna i Sesja Rady IFLA w Paryżu (1989), poświęcona była ekonomicznym problemom bibliotekarstwa i informacji. Zastanawiano się m.in. nad wprowadzeniem odpłatności za usługi biblioteczne, zwłaszcza typu informacyjnego. Opinie na ten temat są w światowej społeczności bibliotecznej podzielone. Większość bibliotekarzy jest przeciwna pobieraniu opłat za usługi, chociaż w ostatnich latach idea ta zyskuje zwolenników, przede wszystkim w odniesieniu do wymagających źródłowych poszukiwań zestawień bibliograficznych. Nikt nie bierze nawet pod uwagę wprowadzenia opłat za udostępnianie książek i czasopism. W celu znalezienia dodatkowych pozabudżetowych źródeł finansowania biblioteki brytyjskie i amerykańskie podejmują działalność informacyjną dla potrzeb przemysłu i biznesu. Ale korzyści finansowe z tego są niewielkie.

1 J Por. ekonomiczny aspekt funkcjonowania bibliotek w omówieniu 55 Konferencji Ogólnej i Sesji Rady IFLA s. 37-43.