8658359323

426 Mieczysław Klimaszewski

(9). Także tu powyżej poziomu przewodników nie gromadzi się woda i stare, wyżej położone systemy jaskiń, nawiązujące do wyższego położenia przewodników, są suche, nieczynne. H. Lehmann (23) rozróżnia jaskinie dzisiejsze przepływowe i dawne suche. W jaskiniach tych znajdują się żłobki stropowe oraz wiszary korozyjne, przypominające grube stalaktyty, ale wycięte w wapieniu wskutek korozyjnej działalności wód przepływających całym przekrojem jaskini i to pod dużym ciśnieniem. W jaskiniach z wiszarami korozyjnymi nie obserwowano stalaktytów, bo nie miały warunków uchowania się. I odwrotnie — w jaskiniach stalaktytowych nie obserwowano ani żłobków, ani wiszarów korozyjnych, świadczących o przepływie wielkich mas wodnych.

Opisane formy są typowe dla obszarów krasowych rozwijających się w klimacie tropikalnym, wilgotno-gorącym. W ich rzeźbie dcminują formy wypukłe, owe kopy-mogoty i stąd nazwa: kras kopiasty (Kegel-Karst, Turm-Karst, 21, 23, 39).

Według H. Lehmanna (23, 24) istnieją pewne wspólne cechy rozwoju krasu kopiastego w klimacie tropikalnym.

W powierzchni wapiennej podlegającej krasowieniu odbywa się od samego początku wypreparowywanie izolowanych wzniesień. Obniżenia powstają na szczelinach, z których rozwijają się lejki krasowe, albo nawiązują do przebiegu dawnych rynien dolinnych, które uległy skrasowie-niu, wreszcie rozwijają się od kontaktu ze skałami nie krasowiejącymi. Rozmieszczenie obniżeń, a więc lejów, uwali, poljów jest czasem wyraźnie ukierunkowane, a wtedy i kopy ciągną się rzędami pomiędzy strefami takich obniżeń. Przyczyny takiego ukierunkowania mogą być różne. Przebieg obniżeń może nawiązywać do przebiegu szczelin, dyslokacji, wychodni wapieni mniej odpornych lub pierwotnego^ przebiegu dolin rzecznych.

Inna charakterystyczna cecha to pogłębianie lejów krasowych do poziomu przewodników i rozrastanie się w tym poziomie dzięki erozji i korozji bocznej rozległych zrównań (polja centralne i marginalne), nisz i jaskiń przydennych. Tej korozji bocznej towarzyszy bardzo silna korozja powierzchniowa zaznaczająca się głębokimi żłobkami, ostrymi żebrami oraz długimi zasłonami stalaktytowymi.

Wskutek tego rodzaju działalności niszczącej, głównie bocznego podcinania, rozrastają się polja, niszczone są kopy i to doprowadzić może do powstania rozległej powierzchni zrównania, w której sterczą pojedyncze kopy-ostańce. Jednakowa wysokość kop krasowych na Jamajce nasuwa H. Lehmannowi przypuszczenie, że powierzchnią wyjściową dla rozwoju dzisiejszej rzeźby kopiastej była taka powierzchnia zrównania, po miocenie podniesiona i odmłodzona.

Odmłodzenia obserwowane są też w obrębie poljów w górach Taurus przez H. Louisa (28). Zaznaczają się tam dna wyższe, dziś skaliste, nawiązujące do starej sieci dolinnej, które zostały rozczłonkowane głęboko formami krasowymi, a więc lejami, uwalami i ślepymi dolinami. Według Louis’a dna poljów rozrastały się dzięki korozji bocznej dokonywanej przez wody rzeczne spływające po uszczelnionej namywami powierzchni dna. Jednakże coraz dalsze rozpościeranie i przemieszczanie napływów związane z rozrastaniem się dna doprowadzało do ścienienia pokrywy uszczelniającej; ucieczki wody w głąb i ożywienia procesów krasowych