870127207

nych w środowisku zamieszkania. Stan ten znacząco ogranicza prawa osób z niepetnosprawnościami, w tym chorujących psychicznie do prawa do niezależnego życia i włączenia w społeczeństwo, gwarantowane przez art. 19 Konwencji. W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, w celu realizacji ich praw niezbędne jest, między innymi zintensyfikowanie działań dotyczących odejścia od opieki instytucjonalnej na rzecz opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności (tzw. deinstytucjonalizacja).

Sprawozdanie Rzecznika Praw Pacjenta dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w 2014 roku4dokonuje między innymi oceny stopnia przestrzegania praw pacjentów szpitali psychiatrycznych.Z analizy spraw rozpatrywanych przez Rzeczników Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego, którzy są pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta wynika, że w 2014 r. rozpatrzonych zostało 1620 skarg, spośród których 749 (46%) okazało się zasadnych. W zakresie przepisów wynikających z ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, trzema najczęściej naruszanymi prawami pacjentów szpitali psychiatrycznych były: prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością (w tym zgodnie z etyką zawodową), prawo do poszanowania intymności i godności, oraz prawo do uzyskania od lekarza przystępnej informacji

o swoim stanie zdrowia, w tym do wyrażania zgody na udzielenie tych informacji innym osobom. W zakresie przepisów wynikających z ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego najczęściej stwierdzane naruszenia dotyczyły: prawa do informacji o planowanym postępowaniu leczniczym (w przypadku hospitalizacji bez zgody), prawa do uzyskania zgody ordynatora na okresowe przebywanie poza szpitalem bez wypisywania z zakładu, jeżeli nie zagraża to życiu albo życiu i zdrowiu innych osób (tzw. przepustki), prawa do złożenia w dowolnej formie wniosku o nakazanie wypisania ze szpitala psychiatrycznego.Z powyższego wynika, że najwięcej skarg zasadnych dotyczyło sposobu sprawowania opieki nad pacjentem szpitala psychiatrycznego oraz warunków hospitalizacji, a także szeroko rozumianego prawa do informacji.

Raport Najwyższej Izby Kontroli⁵z 2012 roku negatywnie ocenia nieprzestrzeganie praw pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, w szczególności w trakcie przyjmowania tych osób do szpitala bez ich zgody oraz w trakcie stosowania przymusu bezpośredniego. Odstępstwa od rzetelnego dokumentowania wykonania obowiązujących procedur w zakresie przyjmowania do szpitala pacjentów bez ich zgody (w trybie art. 23,24,28 i 29 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego) stwierdzono w 15 kontrolowanych jednostkach (83,3%). Polegały one na nieudokumentowaniu: braku możliwości zasięgnięcia opinii drugiego lekarza psychiatry lub psychologa; zatwierdzenia przez ordynatora/kierownika oddziału przyjęcia pacjenta do szpitala bez jego zgody; poinformowania pacjenta, który cofnął zgodę na leczenie w trakcie pobytuw oddziale, o przyczynach zatrzymania i jego prawach; zapoznania osoby przyjętej do szpitala z planowanym postępowaniem leczniczym. W raporcie NIK wskazano, że żadnej z 64 przeanalizowanych przez kontrolujących historii chorób pacjentów przyjętych do szpitala/oddziału psychiatrycznego bezich zgody, w trybie art. 29ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (tj. na podstawie uprzedniego postanowienia sądu), nie odnotowano poinformowania tych osób o przyczynach hospitalizacji i planowanym lecze-

Rzecznik Praw Pacjenta. Sprawozdanie dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej" Rzecznika Praw Pacjenta obejmujące okres od dnia 1 stycznia 2014 roku do dnia 31 grudnia 2014. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta, Warszawa 2015.

Najwyższa Izba Kontroli. Informacja o wynikach kontroli. Przestrzeganie praw pacjenta w lecznictwie psychiatrycznym". NIK, Warszawa, 8 maja 2012 r.

17