8812711359

W okresie międzywojennym, a więc w zakresie czasowym rozprawy, pojawiła się jeszcze inna definicja „kosmetyki”, zgodnie z którą jest to: „sztuka utrzymywania i powiększania piękności ludzkiego ciała”, oparta na medycynie, farmakopei (zapewniającej właściwe środki aktywne) i perfumerii (dostarczającej związków zapachowych). W tak pojmowanej kosmetyce wyróżniono pięć działów: pielęgnacja skóry (w tym usuwanie brudu, nadmiaru potu, zmarszczek, plam, piegów, zbędnych włosów, egzemy za pomocą mydła, kremów, wód toaletowych, pudrów i szminek), pielęgnacja włosów (za pomocą mydeł toaletowych i leczniczych oraz szamponów, środków barwiących lub odbarwiających, usuwanie włosów metodami fizycznymi - drogą elektrolizy - lub chemicznymi - za pomocą związków nazywanych depilatorami), pielęgnacja ust i zębów (proszkami, pastami, albo eliksirami do płukania), pielęgnacja paznokci (nadawanie kształtu, polerowanie i lakierowanie) oraz metody wytwarzania preparatów kosmetycznych³⁵. W niniejszej rozprawie przyjęto, że termin „kosmetyka” ma znaczenie podane w Encyklopedii Powszechnej z 1934 r.

Występujący w rozprawie termin „środki higieny” (zamiennie „artykuły higieny” lub „higieniczne”) oznacza preparaty wytwarzane różnymi metodami i służące zachowaniu czystości ciała. Trzeba zaznaczyć, że pojęcie to jest nieostre, bo szereg preparatów może być jednocześnie środkami higieny i upiększającymi. W niniejszej pracy klasyfikowanie preparatów ma jednak marginalne znaczenie, bo ma ona przede wszystkim ukazać mało znany aspekt działalności dawnych aptek i jego społeczny oraz gospodarczy kontekst.

Zakres terytorialny pracy stanowią ziemie polskie w granicach I Rzeczypospolitej (także w okresie zaborów), a latach 1918-1939 w granicach II Rzeczypospolitej.

Cele i pytania badawcze

Celem niniejszej rozprawy jest rozpoznanie, jak kształtowała się (kto, gdzie i co wytwarzał) produkcja środków higieny i kosmetyków na ziemiach polskich do wybuchu II wojny światowej i jaki miała związek z aptekarstwem. Chodzi więc o wyjaśnienie, jak przemysł przejął od aptek, gospodarstw domowych (czyli z apteczek domowych - zob. przypis 1) i innych ewentualnych wytwórców produkcję środków higieny i upiększających. Założono, że przemiany te dokonały się pod wpływem czynników kulturowych, społecznych i gospodarczych, jakimi były: świadomość higieniczna, ujawniana przez kobiety potrzeba

³⁵ Encyklopedia Powszechna U. Thule, pod red. Stanisława Fr. Michalskiego, t. 6, Warszawa 1934, s .34.