102 Krzysztof Piech
urzędu prezydenckiego przez F.D. Roosevelta w 1933 r. W swoim przemówieniu inauguracyjnym 4 marca 1933 r. Roosevelt zapowiedział, że doprowadzi do zmniejszenia różnicy między dochodami uzyskiwanymi w rolnictwie i w przemyśle oraz do likwidacji bezrobocia. Takie cele były wtedy realizowane za pomocą różnego rodzaju polityki gospodarczej. Rozpoczęto od realizacji określonej polityki systemowej. Na czas od 6 do 9 marca 1933 r. zamknięto wszystkie banki amerykańskie.”33 Kilka dni wcześniej, 3 marca w całym kraju, podobnie jak na szczeblu lokalnym jesienią 1932 r., ogłoszono święto bankowe, w trakcie którego nie pracowały wszystkie banki, co miało uspokoić sytuację w sektorze bankowym.34 9 marca 1933 r. przyjęta została ustawa przyznająca prezydentowi prawo ustanawiania tymczasowych zarządów w bankach o znaczeniu ogólnokrajowym, które znalazły się w trudnościach. 16 czerwca 1933 r. wprowadzono ustawę o bankach i w ten sposób powstał dzisiejszy System Rezerwy Federalnej.
W trakcie kryzysu zrezygnowano ze stosowania systemu waluty złotej i podejmowania zobowiązań międzynarodowych: wprowadzono zakaz wywozu złota za granice, zniesiono wymienialność dolara na złoto. W maju 1933 r. Kongres upoważnił prezydenta do aż 50% dewaluacji dolara, co spowodowało spadek kursu dolara na giełdach zagranicznych. W styczniu 1934 r. doszło do kolejnej dewaluacji dolara, tym razem o 41%. Rząd ogłosił 5-letnie moratorium dla długów hipotecznych i obniżył ich oprocentowanie poprzez wykup wierzytelności z rak prywatnych.
W maju Kongres uchwalił Agricultural Adjustment Act, na mocy którego rolnicy mogli ograniczyć hodowlę i powierzchnię upraw w zamian za odszkodowanie. Ograniczanie zasiewów powodowało wzrost bezrobocia na wsi wśród pracowników najemnych. Na skutek oporów ze strony przeciwników politycznych Roosevelta, w styczniu 1935 Sąd Najwyższy uchylił ustawę. Po zmianie ekipy i wprowadzeniu osób popierających prezydenta, w 1936 r. prezydentowi udało się skutecznie nałożyć obowiązek ograniczenia powierzchni upraw bawełny o 35%, a państwo rozpoczęło skup nadwyżek rolnych. Wprowadzono odszkodowania dla rolników za zmniejszenie produkcji. W taki sposób walczono z kryzysem agrarnym.
Natomiast od czerwca 1933 r. próbowano zażegnać kryzys przemysłowy; wprowadzono wtedy ustawę o uzdrowieniu przemysłu. Ustawa o poprawie stanu narodowego przemysłu powołała Państwową Administrację Poprawy (National Recovery Administration), której zadaniem miało być nadzorowanie stworzenia dla każdej gałęzi przemysłu kodeksu uczciwej konkurencji. Początkowo rozwiązanie to traktowano jako nowość w dziedzinie polityki gospodarczej. Później natomiast efekty tego kodeksu przyniosły coś w rodzaju ruchu stowarzyszeń branżowych. Dla osłony społeczeństwa przed skutkami kryzysu i wzrostu popytu globalnego w 1935 r. Kongres uchwalił system pomocy dla bezrobotnych oraz zasiłków dla starców. W przypadku obu tych ustaw również i tym razem Sąd Najwyższy orzekł (w 1935 r.), że ograniczają one konkurencję i są sprzeczne z konstytucją.
Dla zwiększenia popytu globalnego zaczęto przeprowadzać roboty publiczne. Powołano Administrację Robót Publicznych dla zatrudnienia bezrobotnych w takich dziedzinach, które nie powodowały wzrostu podaży towarów, np. mosty, drogi, lotniska, budynki publiczne. Przykładem tu może być uregulowanie rzeki Tennessee i zagospodarowanie jej doliny. W lipcu 1935 r. uchwalone zostało tzw. prawo Wagnera. Dawało ono robotnikom prawo do tworzenia związków zawodowych, które mogły negocjować zbiorowe układy pracy. Wprowadzono liczne elementy osłony socjalnej: renty starcze, ubezpieczenia dla bezrobotnych, minimalna płaca, skrócono
33 J. Kaja, Zarys polityki gospodarczej, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 1994, s. 97.
34 Ch. Kindleberger, Szaleństwo, panika, krach. Historia kryzysów finansowych, WIG-Press, Warszawa 1999, s. 255.