8857685928

106 Krzysztof Piech

Tajnej Pieczęci), Graham (minister handlu). Pierwsze spotkanie wyznaczone było na 25 sierpnia 1931 r. Jednakże już pod koniec lipca zaufanie do brytyjskiej waluty spadło tak znacznie, że w ciągu dwóch ostatnich tygodni tego miesiąca z banków londyńskich wycofano 35 min funtów.⁴⁵ Wyczerpały się źródła kredytu zagranicznego. W podobnej sytuacji znalazły się wcześniej Niemcy, które zdecydowały się na kilka dni zamknąć banki oraz zamrozić depozyty. Osłabiło to znacznie zaufanie do niemieckiego systemu bankowego. Wielka Brytania, chcąc zachować pozycję centrum światowych finansów, nie mogła tego uczynić. Zebrał się Komitet Pięciu (12, 13 sierpnia). Snowden stwierdził, że według raportu May'a deficyt na rok 1932 wyniesie 170 min funtów, czyli o 50 min więcej niż wcześniej liczono. Ucieczkę od funta powstrzymać mogą jedynie nowe kredyty z Nowego Jorku i Paryża. Zagraniczni bankierzy postawili jednak warunek przyjęcia przez rząd konkretnego, zmniejszonego planu wydatków.⁴⁶ Zatem rząd Partii Pracy, popierany głównie przez robotników, miał teraz zadecydować o zmniejszeniu im płac! Wznieciłoby to wybuch ogromnego niezadowolenia w społeczeństwie tym bardziej, że związki zawodowe odrzuciły program oszczędności. Aby podjąć skuteczne działania potrzebny był rząd cieszący się poparciem większości społeczeństwa. Wieczorem 23 sierpnia MacDonald złożył dymisję na ręce króla Jerzego V, ale ten ponownie desygnował go na premiera, tym razem koalicyjnego rządu. Zapewnił go, że konserwatyści poprą jego wysiłki zmierzające do przywrócenia zaufania kapitału zagranicznego do finansowej stabilności kraju.⁴⁷ 24 sierpnia 1931 r. Ramsay MacDonald stanął na czele Pierwszego Rządu Narodowego (First National Government). W gabinecie, poza nim, było trzech ministrów Partii Pracy (Snowden, Thomas, Sankey), czterech konserwatystów i dwóch liberałów. 31 sierpnia „zdrajca” ruchu robotniczego, MacDonald, został wydalony z Labour Party.

8 września zebrała się Izba Gmin, która zatwierdziła proponowany przez Snowdena budżet. Banki nowojorskie i paryskie przyznały kredyty w wysokości 80 min funtów. Decyzja ta wymagała jednakże zwiększenia podatków oraz obniżenia płac (w sferze budżetowej średnio o 10%). Wskutek redukcji żołdu o ponad 15%, 15 września cześć załóg floty zbuntowała się. Było to wydarzenie bezprecedensowe i groźne w skutkach. Ponownie spadło zaufanie do funta. W ciągu trzech dni z Londynu wycofano 33 min funtów. 19 września Bank Anglii nie miał już wystarczających zapasów złota, aby nadal móc wymieniać walutę na kruszec.⁴⁸ 21 września weszła w życie ustawa zawieszająca Gold Standard. Kolejnym posunięciem rządu było odejście od ustalonego w 1925 r. parytetu złota. Spowodowało to dewaluację funta o ok. 25%. W efekcie, jeszcze w tym samym miesiącu, w krajach silnie związanych z angielską walutą (np. w dominiach), zniesiono pełną wymienialność na złoto. Nawet Stanom Zjednoczonym nie udało się obronić dolara. Tylko kilka krajów z tzw. „złotego bloku” zdecydowało się prowadzić politykę deflacyjną i utrzymać wymienialność.

„Czwartek, 27 października, przejdzie do historii jako data największej wyborczej zmiany w całej historii demokracji brytyjskiej...”⁴⁹ Front Jedności Narodowej uzyskał 556 z 615 miejsc w Izbie Gmin, w tym konserwatyści aż 471. Podzielona Partia Pracy (bez MacDonalda) spadła do poziomu sprzed roku 1918.⁵⁰ Nowy rząd miał

⁴⁵    A. Maurois, Dzieje Anglii, Warszawa 1957, s. 542.

⁴⁶    Podobnie postępuje obecnie MFW.

⁴⁷    A. Harasimowicz, James Ramsay..., jw., s. 284.

⁴⁸    J. Kędzierski, Dzieje Anglii 1485-1939. Tom drugi 1830-1939, Wrocław 1986, s. 531.

⁴⁹    R. Bassett, Nineteen thirty one: political crisis, London 1958, s. 329.

⁵⁰    H. Tiltman, James Ramsay MacDonald. Labour’s man ofdestiny, New York 1929, s. 240.