9003499570

które mogą być rozwiązane bądź unieważnione poprzez udoskonalenie języka, np. na drodze jego logicznej analizy. Jedynym gwarantem rzetelności badań było zastosowanie procedur matematyki, logiki i badań empirycznych. A ponieważ większość koncepcji metafizycznych takich procedur nie realizowała, należało uznać je za pozbawione zna-

•    17

czema .

Radykalizm idei głoszonych przez Koło Wiedeńskie uległ załamaniu pod wpływem druzgocącej krytyki, dotyczącej podstaw tej filozofii. Niemniej jednak nurt ten dal początek późniejszym koncepcjom filozofii języka a w szczególności filozofii lingwistycznej, która zdominowała najnowszą filozofię analityczną. Ewolucja filozofii analitycznej od logicznej analizy i języka idealnego w kierunku analizy lingwistycznej i języka potocznego zbiega się mniej więcej z przełomem, jaki dokonał się w filozofii Wittgensteina na początku lat trzydziestych. W roku 1929 ten austriacki filozof wraca do pracy naukowej i zajmuje się między innymi dotkliwą krytyką swoich wcześniejszych tez z Traktatu. Konsekwencją tej krytyki są zupełnie nowe poglądy na język, filozofię oraz kwestię umysłu. Dały one początek filozofii określanej mianem lingwistycznej a także zainspirowały wielu filozofów języka.

W „późnej” filozofii Wittgensteina, przede wszystkim upada mit języka idealnego i jego możliwości odwzorowywania świata. Nadal pozostaje aktualne przekonanie, że filozofia nie jest nauką ani teorią, lecz działalnością mającą na celu rozjaśnianie naszych myśli wyrażanych w języku, jednak nie chodzi tu o język idealny, lecz o język potoczny. Filozofia powinna być opisem języka a nawet terapią, której celem ma być powstrzymanie nas od atakowania granic języka i budowania pozornych teorii metafizycznych. Nowa wizja języka jest pluralistyczna: język nie jest jakąś stałą strukturą lecz składa się z wielości gier językowych, które z kolei są częścią tzw. form życia, czyli - mówiąc w skrócie - ludzkich wspólnot np. kulturowych i językowych, i tylko w ich obrębie są w pełni zrozumiałe. Wbrew koncepcjom utożsamiającym znaczenie wyrażeń językowych z przedmiotem reprezentowanym przez znak lub stanem mentalnym odpowiadającym znakowi, w Dociekaniach filozoficznych ⁸ Wittgenstein stwierdza, że znaczeniem wyrażenia jest sposób jego użycia w języku. Konsekwencje takiego podejścia do języka i myślenia

17

A. Anzenbacher: Wprowadzenie s. 72.

¹⁸    L. Wittgenstein: Dociekania filozoficzne. Tłum B. Wolniewicz. Warszawa 1972. W dalszej części tekstu posługuję się skrótem: Dociekania, a przy podaniu paragrafu: DF §..., lub strony (w drugiej części Dociekań): DF, s....

14