9003499596

Należy w tym miejscu wskazać na fakt, że nawiązanie perspektywy hermeneutycznej do kategorii życia i praxis nie pojawiło się dopiero wraz z Heideggerem, lecz istniało już wcześniej, mianowicie w koncepcjach Diltheya i Husserla, postaci ściśle związanych z filozofią hermeneutyczną, o jakiej tu mowa, będących niewątpliwie niezwykle ważnym punktem odniesienia zarówno dla Gadamera, jak i Ricoeura. W kontekście tego związku widać, że - mimo ontologicznego zwrotu, jakiego dokonał w filozofii hermeneutycznej Heidegger - filozofia ta jest w części kontynuacją i rozwinięciem pewnych idei już obecnych w tradycji filozofii, zwłaszcza niemieckiej. Warto więc przyjrzeć się pokrótce temu, w czym filozofowie hermeneutyczni upatrują ważności poglądów Diltheya i Husserla.

Jak wiadomo, pojęcie życia pojawia się w filozofii Diltheya w kontekście pytania o specyfikę i istotę nauk humanistycznych. Poszukując podstawy i ugruntowania poznania humanistycznego stwierdza on - przeciwstawiając się tym samym mechanistycznym ujęciom, że ostateczną jedność tego, co dane, stanowi jedność przeżycia, nie zaś atomy wrażeń. Za podstawę poznania chce Dilthey uznać nie tylko intelekt i rozum, lecz człowieka jako całość z różnorodnością jego życia, z jego wolą, pragnieniem i wyobraźnią⁸⁷. Gadamer ujmuje to tak: „Dla Diltheya życie to wprost produktywność. Ponieważ obiektywizuje się ono w tworach sensownych, wszelkie rozumienie sensu jest »przekładem tych obiektywizacji życia na powrót w duchową żywotność, z której wyszły« ”.

Zdaniem Ricoeura, niewątpliwym osiągnięciem Diltheya w kontekście rozwoju filozofii hermeneutycznej jest to, że dostrzegł on, iż życie daje się pojąć jedynie poprzez swoje obiektywizacje, a więc poprzez znaki. Choć ostatecznym celem poznania humanistycznego jest subiektywność drugiego, to jednak nie dzieje się to na drodze psychologicznego wczucia, lecz tylko za pośrednictwem interpretacji uzewnętrznień życia. To samo dotyczy samopoznania: poznajemy siebie nie na drodze bezpośredniej introspekcji, lecz dzięki znakom, za pomocą których wyrażamy swoje własne życie⁸⁹.

Podobnie źródłową rolę odgrywa, według Gadamera, pojęcie życia w fenomenologii Husserla. Twórca fenomenologii przeprowadza radykalną krytykę obiektywności, jednakże w późniejszym okresie swej działalności odchodzi od idealistycznie pojętego podmiotu transcendentalnego jako nośnika znaczeń ku przekonaniu, że bardziej pierwot-

⁸⁷    H. Schnadelbach: Filozofia w Niemczech 1831-1933. Tłum. K. Krzemieniowa. Warszawa

1992, s. 98.

88

H.- G. Gadamer: Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. B. Baran. Warszawa 2007, s. 111

89

P. Ricoeur: Język, tekst, interpretacja. Wybór pism. Tłum. P. Graff. Warszawa 1989, s. 204.

37