9003499600

czuwać strach, trwogę lub swojskość i poprzez ich pryzmat postrzegać rzeczywistość, ale o sam fakt możliwości odczuwania przez człowieka tych stanów. Trafnie komentuje to, jak sądzę, K. Michalski twierdząc, że odczuwanie takich stanów jest możliwe, ponieważ „jestem a priori wrażliwy na pobudzenie ze strony całości tego, co jest w świecie - ze strony świata. Wrażliwość ta jest warunkiem możliwości napotkania bytu wewnątrzświa-towego w ogóle (...) zjawisko może być mi dane tylko wtedy, gdy już jestem zawczasu n

100

astrojony na odbiór tego zakresu zjawisk” . Dlatego, powiada Heidegger, rozumienie - nie w sensie możliwego sposobu poznania, obok wyjaśniania, lecz w swym najbardziej pierwotnym sensie, jako podstawowy modus bycia Dasein - jest zawsze nastro

101

jowe

Podsumowując należy podkreślić przede wszystkim pokrewieństwo przedstawionych wyżej filozofii, polegające mianowicie na tym, iż zarówno Dilthey, Husserl, jak i Heidegger traktują „życie” jako kategorię, której pierwotny charakter polega na tym, iż wszelkie twierdzenia o charakterze epistemologicznym, nawiązujące do pojęcia podmiotu już zakładają jego istnienie, a ściślej mówiąc, uwikłanie człowieka w życie. W szczególności na uwagę zasługuje pojęcia życia u Diltheya, do którego to pojęcia wprost nawiązuje Heidegger swoim Dasein'⁰². Jest ono, według autora Bycia i czasu, po prostu sposobem, na który człowiek jest, natomiast w odniesieniu do możliwości poznawczych, fenomen życia staje się warunkiem możliwości poznania Dla Diltheya hermeneutyka jest przede wszystkim opisem i ujawnianiem fenomenu życia oraz rozumienia, dopiero w drugim rzędzie metodologią historii ⁰³. Mimo tej znaczącej roli, jaką „życie” pełni u Diltheya i Husserla, podkreślmy, że odnosi się ono, mimo wszystko do relacji podmiot-przedmiot, a zatem tkwi w granicach dyskursu, który zostaje „przezwyciężony” dopiero dzięki onto-logii fundamentalnej.

Czym zatem jest dla Heideggera hermeneutyka?

Jest ujawnianiem się bycia za pośrednictwem ludzkiego bytu, który z istoty ma naturę hermeneutyczną, gdyż rozumiejąco odnosi się do życia. W Dasein i poprzez nie, ujawniony zostaje sens jego bycia, a jednocześnie sens wszystkiego, co jest. Ponadto hermeneutyka jako „fenomenologia jestestwa” wyznacza horyzont dalszych badań ontolo-

¹⁰⁰    K. Michalski: Heidegger i filozofia..., s. 8.

¹⁰¹    M. Heidegger: Bycie i czas..., s. 203

102

A. Przyłębski: Hermeneutycznys. 129. ¹⁰³ Ibidem, s. 556.

40