9003499617

trakcie dialogu lub rozmowy cel i sens rozmowy wyłania się każdorazowo. W sytuacji dialogu nie ujmujemy więc języka przedmiotowo, lecz na sposób „zapośredniczenia”. Dokonujemy, jak twierdzi Ricoeur, przezwyciężenia „uniwersum znaków”, ponieważ w dialogu język „pragnie umrzeć” jako przedmiot ukazując samą „rzecz” (Gadamer), jako sprawę, o której się mówi . Francuski filozof, w nawiązaniu do Frege'go, wprowadza także pojęcie „referencji”, chcąc podkreślić fakt powiązania języka z życiem i doświadczeniem¹⁴⁷. W innym zaś miejscu stwierdza: „Analiza językowa, która traktowałaby znaczenie jako zamkniętą w sobie całość, nieuchronnie zabsolutyzowałaby mowę. To hipo-stazowanie mowy neguje podstawową intencję znaku: odnosić się do czegoś, a więc przekraczać siebie i zatajać w tym, do czego się odnosi. Sama mowa domaga się - jako środowisko znaczące - odniesienia do egzystencji” ⁴⁸.

3. Językowy charakter warunków doświadczenia

Fundamentalna rola języka w dociekaniach hermeneutycznych wynika nie tylko z przekonania o językowym charakterze przedmiotu poznania i związku języka z życiem, ale też z faktu, że opisane we wcześniejszym rozdziale warunki możliwości rozumienia, także mają charakter językowy. Nawiązując tu ponownie do myśli Ricoeura można dostrzec, iż w jego tzw. „długiej drodze”¹⁴⁹ chodzi o to, by oprzeć się na analizach językowych, które jednak nie poprzestają na badaniu zagadnień językowych, jako celu samego w sobie, co byłoby raczej celem lingwistyki, lecz mają cel refleksyjny, mający ukazać, w jaki sposób bytujące w świecie Dasein pojmuje samo siebie poprzez mowę, poprzez utrwalone w języku znaki kultury. Mowa, do jakiej sięga francuski filozof, jest, podobnie jak u Gadamera, mową przemawiającą do nas z przeszłości, w której utrwalone zostały symboliczne treści, determinujące naszą wykładnię świata. Z jednej strony będą to różnorakie archaiczne treści związane przede wszystkim z funkcjonowaniem w mowie zapomnianych już symboli, głównie w sferze sacrum (skażenie, grzech, elementy kosmosu), z drugiej, będzie to tzw. „świadomość fałszywa”, związana z koncepcjami Freuda, Marksa i Nietzschego. Człowiek jest więc już ustanowiony w byciu, zanim sam siebie ustanowi

¹⁴⁶    P. Ricoeur: Język, tekst, interpretacja. Tłum. P. Graff. Warszawa, 1989, s. 176.

¹⁴⁷    Ibidem, s. 239.

⁴⁸ P. Ricoeur: Egzystencja i hermeneutyka. Rozprawy o metodzie. Tłum. St. Cichowicz. Warszawa, s. 195.

¹⁴⁹ Ibidem, s. 185.

57