9003499639

wało i zwodziło. W tym sensie zawiera zawsze pewien moment samopoznania i stanowi konieczną stronę tego, co nazwaliśmy doświadczeniem we właściwym sensie”²⁰⁹.

Warto zwrócić uwagę na to, że cel omawianych tu koncepcji hermeneutycznych wiąże się z dwoma pojęciami: samopoznaniem, które ma być wydobyciem się z czegoś, co nas do tej pory ograniczało, oraz doświadczeniem, które z kolei definiuje się bardziej jako przemianę podmiotu, jako uzyskanie pewnej nowej perspektywy zmieniającej cały nasz dotychczasowy sposób postrzegania rzeczywistości.

2. Iluzje świadomości — inspiracje Freudowskie

Gadamer stwierdza, że w swoim projekcie filozoficznym chodzi mu „nie o to, co robimy, nie o to, co powinniśmy robić, lecz o to, co dzieje się z nami niezależnie od naszej

210

woli i działania”" . Filozofia hermeneutyczna sięga zatem do ukrytych warunków rozumienia i doświadczania, których skrytość polega na tym, że kształtują się one niezależnie od woli i działania podmiotu myślącego, determinując obraz rzeczywistości, czy nawet go deformując. Tym sposobem nasz światopogląd zostaje mniej lub bardziej zdeterminowany przez nieuświadomione mechanizmy, które filozofia hermeneutyczna chce uczynić swoim przedmiotem namysłu² . Z drugiej strony, jak zauważa M. Szulakiewicz, filozofia hermeneutyczna pojawia się w epoce załamywania się nowożytnego obrazu świata, kryzysu niewzruszonych wartości i upadku wielkich narracji. Dlatego charakterystycznym rysem tej filozofii jest „chęć zrozumienia, a przede wszystkim dążenia do wyzwolenia się człowieka spod jakiegoś złudzenia, w którym coraz częściej żyjemy i które zaczynamy uznawać za świat prawdziwy. Podkreślić należy, że punktem wyjścia hermeneutyki jest pierwotne dostrzeżenie doświadczenia »niezrozumienia«, »niejasno-ści«, »złudzenia«, w jakim znalazł się człowiek w życiu codziennym (...). W hermeneutyce zakłada się zatem, że ten »stan niejasności« jest naszą rzeczywistością, naszym

że

światem, wyznaczając pierwotny charakter

drogi do pokonania tego stanu zagubienia nie upatruje hermeneutyka w nauce, lecz w

²⁰⁹    H.- G. Gadamer: Prawda i metoda..., s.485.

²¹⁰    Ibidem, s. 5.

211

M. Szulakiewicz: Filozofia jako hermeneutyka. Toruń 2004, s.26. ²¹² Ibidem, s. 36.

77