9524124219

1. CZĘSC TEORETYCZNA

1.1. WPROWADZENIE

Podczas obróbki wstępnej surowców rybnych powstają odpady, takie jak głowy, skóry i kości. Wykorzystywane są one głównie jako składniki pasz dla ryb, drobiu i zwierząt futerkowych. Część z nich trafia na wysypiska śmieci, gdzie traktowane są jako odpady szczególnie uciążliwe dla środowiska, obciążone najwyższymi stawkami opłat. Tymczasem odpady te mogą być racjonalnie zagospodarowane i wykorzystane do odzyskiwania cennych substancji w nich zawartych, takich jak olej rybny oraz żelatyna. Na światowym rynku produktów rybnych szczególnie istotne miejsce zajmuje łosoś - w latach 1990-2007 zanotowano wzrost jego światowej produkcji aż o 500% (1,13 milionów ton) (Larsen 2009). Krajowy import hodowlanego łososia norweskiego (patroszonego) szacuje się na 68 tys. ton rocznie. W wyniku jego przetwórstwa powstaje ok. 20 000 ton odpadów, w tym 3500 ton skór. Przyjmując, że skóry łososi zawierają 25% oleju i 15% kolagenu, są one dobrym materiałem do odzyskiwania tych składników (Kołodziejska i in. 2008).

Oleje rybne są bogatym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny n-3. Kwasom tym przypisuje się wyjątkową rolę w profilaktyce i leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, rozwoju mózgu dziecka już w okresie płodowym oraz stymulacji układu immunologicznego. Zawartość procentowa niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT) w oleju zależy w dużym stopniu od gatunku ryby, z której został pozyskany. Szczególnie bogate w długołańcuchowe NNKT są tłuste ryby morskie, takie jak tuńczyk (28% ogólnej zawartości kwasów), makrela (23%), śledź (24%) a także łosoś (Gbogouri i in. 2006, Aidos i in. 2002, Bimbo. 1998). W oleju z łososia kwasy NNKT z rodziny n-3 stanowią ok. 23% ogólnej zawartości (Gbogouri i in. 2006, Kołodziejska i in. 2008). Dlatego też może on zostać z powodzeniem wykorzystany do produkcji preparatów służących do wzbogacania diety w NNKT. W ostatnich latach obserwuje się wzmożone zainteresowanie takimi preparatami. Suplementy najczęściej mają postać żelatynowych kapsułek wypełnionych olejem. Żelatynowa otoczka kapsułki chroni jej zawartość przed wpływem czynników zewnętrznych. Kapsułki są wygodną i akceptowalną przez konsumentów formą dawkowania i przechowywania preparatu. Nowoczesną odmianą kapsułek są mikrokapsułki, których rozmiary wahają się w granicach od 5 do 1000 pm, co umożliwia ich zastosowanie np. jako dodatku do tradycyjnej żywności, a ponadto olej zyskuje wygodną formę proszku.