9580798341

IWONA GRALAK

„Co czuję, inni uczuć chcieliby daremnie”

- człowiek w ujęciu Adama Mickiewicza.

„Co czuję, inni uczuć chcieliby daremnie” - takie słowa zamieścił Mic-kiewicz w końcowej strofie wiersza zatytułowanego Żeglarz, pochodzącego z 1821 roku. To wyznanie młodego poety z powodzeniem może stanowić mysi przewodnią całej jego twórczości, powiązać można je z biografiami fikcyjnych bohaterów literackich, których Mickiewicz powołał do życia, oraz z życiorysem samego autora Ballad i romansów.

Główne postaci pojawiające się w utworach Mickiewicza pod wieloma względami są do siebie podobne. Pisarz w centrum uwagi - własnej oraz czytelników - stawia jednostki nieprzeciętne, wielkie indywidualności. W ich osobowości dominują: intensywne uczucia, skłonność do buntu, nieumiejętność przystosowania się do warunków zewnętrznych, przekonanie o własnej wyższości, ucieczka w samotność. Bohaterowie ci przede wszystkim czują i mają świadomość niepowtarzalności swoich przeżyć - w ich mniemaniu nikt inny nie może doświadczyć tych namiętności, które są ich udziałem. Co więcej, nie jest możliwe, aby ktokolwiek potrafił wczuć się w ich sytuację -tak swoją konstrukcją psychiczną górują nad wszystkimi - niewykonalne jest również zwerbalizowanie osobistych przeżyć, wyrażenie ich przy pomocy tworzywa językowego. Karusia z ballady Romantyczność, Gustaw z IV części Dziadów, Konrad Wallenrod czy też Konrad z III części Dziadów mają ten sam problem: spoglądają na świat przez pryzmat uczucia, z którym nierozerwalnie złączone jest cierpienie. Ich obraz świata uległ deformacji. Bohaterowie utworów Mickiewicza spalają się pod wpływem silnych namiętności: popadają w pychę lub obłęd, stronią od ludzi (często gardząc nimi), popełniają samobójstwo.

Z powodzeniem w rozbudowanym monologu Gustawa, stanowiącym trzon II części Dziadów, można by umieścić cytat z Żeglarza: „Co czuję, inni uczuć chcieliby daremnie”. Cały Gustaw: jego myśli, pragnienia, słowa, działanie - wszystko to zlało się w jedno dominujące uczucie: niespełnionej miłości. Tylko o tym bohater chce mówić, tylko o tym potrafi mówić. Jeśli poruszane są w jego wypowiedzi inne kwestie (np. krytyka „książek zbójeckich” czyli lektur, którymi bohater karmiony był w młodości), to zawsze mają one bezpośredni związek z nadrzędnym tematem: miłością do Maryli. We wnętrzu Gustawa wrą uczucia sprzeczne i bardzo intensywne, jak w kalej-

94