9679384919

110_Anna Przybylska_

ci masowego uczestnictwa, to jakościowej zmiany w środowisku społecznym. Metodę tę można nazwać „akuszerską” w stosunku do powstających stron i działań wokół nich.

Finowie okazują dużą dozę realizmu w ocenie sytuacji i skali sukcesu omawianych projektów. Towarzyszy temu umiarkowany optymizm w odniesieniu do ich dalszego rozwoju. Ich połączenie pozwala oczekiwać nie rewolucji, a zmian powolnych, ewolucyjnych, konsekwentnych o tyle, o ile wciąż aktualne będą założenia omawianych programów. Doradzają więc cierpliwość i obserwowanie rozłożonych na lata zmian jakościowych, i już teraz wskazują ich przykłady. Warunkiem i celem jest nie tyle zmiana w obszarze technologii, co w świadomości i kulturze, do których odnoszone jest zastosowanie tej pierwszej.

Nawet w kraju tak sprzyjającym rozwojowi nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, jak Finlandia, należy być ostrożnym w zbyt daleko idących stwierdzeniach o jednoznacznie pozytywnej zmianie, jaka zaszła pod wpływem ich wykorzystania w życiu publicznym. Projekty przedstawione w artykule dają rzeczywiste, bo oparte na praktyce, spojrzenie na kwestię społeczeństwa informacyjnego, jako społeczeństwa obywatelskiego. Jest to wartość sama w sobie. Oferują jednak o wiele więcej, jeśli potraktować poważnie ich „uczące się” podejście do przedstawionego tu problemu.