9679385558

Asertywnie czyli stanowczo i przyjaźnie

Mirosława Kram

dzona z równowagi.

Asertywność jest umiejętnością. Nie jest

tern, ale skutkiem wychowania i społecznego treningu. Stanowi „dobre wychowanie”, acz szczególnie rozumiane. Oparta na szacunku

w czasie której nie przeprasza się, a odwołuje się do poczucia własnej godności.

Asertywność w Polsce pojawiła się po

pieskiej, w czasie której papież mówił

0    godności i podmiotowości człowieka. Godność i podmiotowość brzmiały dumnie, ale praktyka i doświadczenia społeczne były inne. Dotychczasowy system wychowawczy od przedszkola, przez szkołę i dorosłe życie społeczne był ukierunkowany na wychowanie posłusznych, uległych obywateli czyniąc z przystosowania wartość bezwzględną, a znie-przystosowania wadę.

Określenie angielskie „assertion” , „a.ssertiye” jest trudne do przetłumaczenia na język polski Używa się go w wersji oryginalnej i najczęściej tłumaczy je się w sposób opisowy. Oznacza wiarę

1    potrzeb innych, oznacza szukanie nowych dróg dla wyrażenia swojego „ja”, oznacza uczciwość i szacunek wobec siebie i otoczenia. Być asertywnym, znaczy zachowywać się w sposób, który pozwala działać we własnym, najlepiej pojętym interesie, czyli stanowczo, łagodnie, bez lęku. Niektórzy teoretycy asertywnośd określają ją jako złotą ścieżkę między agresywnością a uległością

Zachowanie agresywne oznacza żądania tego czego się chce za wszelką cenę, używanie każdej metody. Agresji prawie zawsze (no, może z wyjątkiem, tej „w białych rękawiczkach”) towarzyszy krzyk i sarkazm. Osoba agresywna uważa, że ma prawo tak się zachowywać, natomiast innym ludziom odmawia tego prawa. Zwykle wzbudza strach, ale dostaje to czego pragnie. Otoczenie zaczyna wystrzegać się takich sytuacji, ludzie milczą, bo nie chcą

Zachowanie uległe (bierne) polega na omijaniu otwartej konfrontacji, zgadzanie się z każdym i ze wszystkim, braku własnych opinii czy pomysłów. Osobie biernej bardziej zależy na tym by była łubiana, niż to żeby dostała to czego chce. Ma także nadzieję, że inni ludzie wiedzą czego potrzebuje. Skarży się innym osobom, a nie tym do których ma pretensję. Stroni od konfliktów i często poddaje się manipulacji.

A ludzi manipującących wbrew pozorom nie brakuje, a przy odrobinie wysiłku łatwo ich rozpoznać. To człowiek, który robi aluzje, gra oczami i robi tzw. miny, aby ktoś zrozumiał co on czuje. Nie chce być widziany w sytuacjach, w których przegrywa. Zatrzymuje swoje uczucia i urazy dla siebie. Pochlebia i posługuje się innymi ludźmi, pracuje po kryjomu. Osoba manipulująca wytknie, że

A przecież każdy ma prawo do elastyczności czy zmiany poglądów. Nie istnieje żaden przymus, aby to co już zostało powiedziane,

nawet jeśli w danej chwili wydawało się najmądrzejsze i najwłaściwsze.

Asertywność nie jest wrodzona. Wynika z wyuczenia się w różnych sytuacjach społecznych określonego sposobu przeżywania i reagowania. Jest zmienna i zależy od sytuacji. Można z łatwością wyrażać aserty-

osób w pewnych sytuacjach - zaś odczuwać paraliżującą trudność w byciu sobą wobec innych osób czy w innych okolicznościach. Asertywność nie jest panaceum, ale ułatwia relacje miedzy ludźmi, których podstawą jest dążenie do równowagi między potrzebami własnymi a innymi ludźmi. Ćwiczenie asertywnośd może zająć dużo czasu, ale zazwyczaj daje satysfakcję.

Asertywność opiera się na poczuciu

być swoim przyjacielem. Osoba zachowująca się asertywnie używa otwarcie słów TAK i NIE. Nie przeprasza, jeśli nie zawiniła.

wody swojego zachowania. Broni się, gdy jest atakowana, a pomocne mogą być zdania: „Nie podoba mi się sposób w jaki do mnie mówisz”, „Nie chcę żebyś zwracał się do mnie w ten sposób”. Używa komunikatów typu „Ja” .Gdy rozmawia z innymi ludźmi używa słów aktywnych zamiast biernych: „Ja nie będę... zami-

Ja nie chcę": „Ja wolę... zamiast Ja muszę...” ; „Ja mógjbym... zamiast Ja powinienem..."

Człowiek asertywny gdy ma do czynienia z innymi ludźmi jest zrozumiały', bezpośredni i konkretny czyli mówi to co ma na myśli bez niepotrzebnych słów, wymówek i agresji. Rozważa jedną kwestię w danej chwili. Używa stwierdzeń, a nie pytań, „Myślę, że byłoby lepiej gdyby.” a nie „Nie sądzisz że powinieneś...?”, „Wiem że..” a nie „Wszyscy ludzie wiedzą, że..”.

Gdy jednostka jest krytykowana - odpowiada asertywnie na krytykę. Słucha uważnie słów krytyki i nie odrzuca ich od razu. Traktuje to jako sprzężenie zwrotne. Zapyta siebie

się czy warto zamienić coś w sobie. A jeśli krytyka mija się z prawdą, nie bierze jej do serca i przechodzi nad nią do porządku dziennego

Gdy jest chwalona docenia i akceptuje pochwały, których udzielają jej inni ludzie. Dziękuje im mówiąc, że przyjemnie jej jest, gdy słyszy słowa aprobaty. Gdy lubi kogoś lub docenia, to co zrobili inni mówi jasno. Nie odrzuca „pozytywnych głasków” , bo nie zakłada, że ktoś chce nią manipulować.

Gdy ma konflikty dopasowuje swój język ciała i głos do słów, które wypowiada. Stoi naturalnie wyprostowana, zachowuje kontakt

głosu i nie uśmiecha się gdy jest wyprowa

Aparat pojęciowy asertywnośd jest stosunkowo prosty i przejrzysty. Opiera się na paru podstawowych pojęciach. „Terytorium psychologiczne" - obszar czy bardziej zbiór elementów opatrzonych zaimkiem dzierżawczym „mój", „moje”; ta część świata, która bezpośrednio należy do mnie czy zależy ode mnie. „Prawa osobiste” -ale sprowadzające się do podstawowego, naturalnego prawa do posiadania terytorium. Zasada „ja OK - ty OK”, która postuluje poważne

wtedy, kiedy nie spełniają naszych oczekiwań. Zasada, która nie dopuszcza pouczania, dawania rad, o które nie proszono, dawania

nieodpowiednio, „naprawiania świata”, ale też jednocześnie upoważnia do mówienia jasno i wyraźnie o swoim niezadowoleniu, swoich

Składają się na nią cztery wzorce zachowań: Umiejętność wyrażania sprzeciwu w rela-jętność powiedzenia „nie”, w odpowiedzi na nieuprawnione, nieuzasadnione żądania innych ludzi, naruszające nasze prawa - np. „Nie, nie pożyczę Tobie tej..." Umiejętność komunikowania innym swoich pozytywnych i negatywnych emocji - np. „Kiedy ja mówię, a Ty mi przeszkadzasz czuję się niezręcznie”.

Umiejętność poproszenia innych o przysługę lub pomoc - np. „Spóźnię się na zajęcia, podrzucisz mnie swoim samochodem?” Umiejętność inicjowania, podtrzymywania kontaktów interpersonalnych - np. „Widzę, że jesteś smutna, coś się dzieje?”

Tak oto pojawił się praktyczny sposób, zespól technik, przepisów zachowań, pozwalający na znalezienie złotego środka między uległością a agresywnością, witany z ulgą przez tych wszystkich, którzy nie potrafili rozwiązać swoistego błędnego koła. Ulegając wielokrotnie w różnych sytuacjach zbierali w sobie złość i frustrację, a kiedy postanawiali z tym skończyć, unoszeni gniewem zachowywali się agresywnie i też nie byli z siebie zadowoleni. Wracali zatem skruszeni do uległości i zbieranie gniewu zaczynało się od początku.

Większość relacji między ludźmi niestety nie opiera się na asertywnośd. Dotyczy to także studentów i nauczycieli akademickich. Studenci nie są zachęcani do niej, być może dlatego, że byłoby to niejakim zagrożeniem dla nauczycieli. Jedni i drudzy niekiedy przyjmują postawy agresywne i manipulujące, aby zyskać poczucie własnej wartości. A przecież

chicznego przez umożliwienie myślenia pozytywnego o sobie i sprawowania kontroli nad swoim żydem.